Ушбу ы=ув =ылланма в 5140900 касб таълим (бинолар ва иншоотлар =урилиши) йыналиши быйича билим олаётган талабалар, 3-йиллик ма

Gidravlik uzatmalar. Gidravlik uzatmalarga gidrodinamik va gidroxajmli uzatmalar 
kiradi. Gidrodinamik: gidromufta yoki gidrotransformatorni o’z ichiga oladi. (1.28-rasm). 
Asosiy tafsiloti: aylantiruvchi va aylanuvchi uzatma simlarida qattiq bikr 
bog’lanishni bo’lmasligidir. Xarakat aylantiruvchidan aylanuvchi qismga, ishchi 
suyuqligining kinetik energiyasi xisobiga uzatiladi, ya’ni ishchi g’ildiragining qo’lchalari 
orqali ta’sir etiladi. SHuning uchun, gidravlik uzatmalarda saqlagich (maxsus saqlagich 
qurilmalari) ishlatib, ular ortiqcha dinamik kuchlanishdan, mashina uzatmalarini ximoya qiladi. 
Xaydagich g’ildiragi ichki bo’shliqdagi suyuqlikni aylanishiga olib keladi. Markazdan 
qochma kuch ta’sirida g’ildirak o’z yon atrofiga suyuqlikni uloqtirishi natijasida u turbinali 
g’ildirakning qo’lchalariga kelib tushadi va u yerda bosim paydo qiladi. Bir qism energiyasini, 
turbinali g’ildirakni aylantirish xisobiga suyuqlik uning yuzasi bo’ylab, markazga 
gidromuftaga
1.26-rasm. Modul 
planetar uzatgich. 
1. 27-rasm. Uzatmalar 
korobkasi 

---

60 
tushadi va shu joydan yana xaydagichga o’tadi va shu tariqa 
tsikl xarakati takrorlanadi. (1. 28-rasm). 
 
Aylanuvchi valdagi aylanish momenti (N-m) quyidagicha 
ifodalanadi. 
2
1
5







D
Т
bunda 

- aylanish momenti koeffitsienti; 

- suyuqlikni solishtirma og’irligi, kg/m
Z
; 
D-ishchi bo’shlig’ini eng katta diametri, m; 
1

-xaydagich g’ildiragining burchak tezlanishi,
rad/s 
Gidrotransformatorlar. 
Gidroxajmli 
uzatmalar. 
Gidromuftaga nisbatan ularda uchtadan kam bo’lmagan g’ildirak 
qo’lchalari bo’ladi. Ularda asosan xarakat reaktor aylanishi bilan 
bajariladi. Gidrotransformatorlar gidromexanik uzatmalarda, yer 
kovlovchi, yerni kovlab olib tashib ketuvchi va yuklovchi mashinalarda ishlatiladi. 
Gidroxajmli uzatmalar, gidromufta yoki gidrotransformatorlar asosiga o’rnatiladi. 
Konstruktsiyasi-gidroxaydagich va gidromotor, gidrotsilindr, boshlovchi qism (yo’naltiruvchi), 
sozlovchi va yordamchi moslamalar va kuchli
bosimli suyuqlik liniyasi va past bosimli (oquvchi, so’riluvchi, tomadigan) ishchi 
oqimlarni liniyasidan iborat.
TSilindr ichida shtokni xarakati suyuqlikni yo’nalishiga bog’liq bo’ladi. (1.29-rasm). 
Agar suyuqlik xaydagich orqali shtok osti bo’shlig’iga yuborilsa, u xolda shtokning siljishi 
quyidagicha bo’ladi. 
)
/(
4
2
ц
n
D
Q




SHtokni kuchlanishi 


м
ц
n
D
F







4
/
2
bunda Q - xaydagichning ish unumdorligi;
D
ts
 - tsilindr diametri;



- suyuqlikni bosimi;

м

0,97 - mexanik foydali ish koeffitsienti. 
Agar suyuqlik shtokni bo’shlig’iga shu xaydagich orqali yuborilsa, porshenь tezligi 
ortadi va quyidagicha bo’ladi. 
1.28-rasm. Gidrodinamik 
uzatmasxemasi. 
1-zichlovchi moslama 2-
mufta, 
3-aylanuvchi va 
4-aylantiruvchi ildirak 
1. 29-расм. Гидроцилиндрлар схемаси. 
1-корпус, 2-шток, 3-ишчи суюқликни хайдаш учун 
тешикча, 4-поршень, 5-зичловчи манжеть, 6-
қайтарувчи пружина, 7-зичловчи манжет.

---

61 




2
2
/
4
ø
ö
ì
d
D
Q




bunda d
sh
 - shtok diametri.
SHtokdagi kuchlanish 


4
/
2
2
м
ш
ц
ш
d
D
F







Agar suyuqlik xar ikkala tomondagi bo’shliqda birdaniga yuborilsa, unda porshenь 
shtok tomonga tezlik bilan xarakatlanadi va quyidagicha ifodalanadi: 
2
/
4
ш
Д
d
Q



SHtokni yurishini oshirish uchun teleskopli, ya’ni kichik o’lchamli oldingi suyuqlikiga 
nisbatan ozgina siljitilgan gidrotsilindr qo’llaniladi. Gidrotsilindr moslamalari faqat xarakatni 
uzatibgina qolmay, balki aylanishni xam ta’minlaydi. Buning uchun ular tishli-reykali, sim 
arqon-blokli, zanjirli, vintli, krivoship-shatunli mexanizmlar bilan biriktiriladi (bog’lanadi, 
ulanadi). 
Yo’naltiruvchi gidroapparatlar qo’shish, to’xtatish, o’tuvchi ishchi kesimda, to’la 
ochiq yoki yopiq xoldagi gidroliniyalarda ishchi suyuqlikni yo’nalishini o’zgartiradi. Ularga 
suyuqlik sochuvchi, gidroklapan va gidroqulflar kiradi.