Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика университеты


Асосий тушунчалар: Давлат таълим стандарт»


Download 2.79 Mb.
bet7/43
Sana16.06.2023
Hajmi2.79 Mb.
#1504528
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   43
Bog'liq
Tarih oqitish metodikasi

Асосий тушунчалар: Давлат таълим стандарт» - узлуксиз таълимнинг муайян боскичида шахе (мутахассис)нинг тайёргарлик даражаси ва мазмунига куйиладиган минимум тапаблар.
Тарих буйича стандартлар структураси ва мазмуни - кириш, мажбурий минимум, таянч компонент, тайёргарликка тапаблар
«Инновация» - «янгилик», «ислох» яъни таълим тизимидаги хар кандай узгариш
Педагогик инноватика - педагогик янгиликлар, уларни бахолаш ва педагогик жамоа томонидан узлаштириш, нихоят, уни амалиётда куллаш хакидаги таълимот сифатида карал ад и.
Такрорлаш учун саволлар

  1. Давлат таълим давлат стандарта нима, унинг максад ва вазифалари.

  2. Урта таълим тизимида тарих укитишнинг максад ва вазифалари.

  3. Урта махсус таълим тизимида тарих укитишнинг максад ва вазифалари.

  4. Урта таьлим тизими ва урта махсус таьлим тизими структураси.

  5. Тарих укитиш жараёнининг урганиш йулларини аникланг.

3-мавзу. Тарих дарсларида тарихий тасаввур ва тушунчаларни шакллантириш Режа:

    1. Тарихий тасаввурлар ва унинг турлари.

    2. " рихий тушунчаларни шакллантиришнинг усул ва воситалари.

    3. Укувчиларни тарихий конуниятларни тушунишга олиб келиш.

Тарихий тасаввур ва тушунчалар бир-бири билан узвий богланган. Укувчиларда ходисалар тарихий жараёнлар х,акида етарли даражада тулик ва аник тасаввурлар мавжуд булгандагина тушунчалар хосил була олади. Тарих укитиш жараёнида укувчиларнинг тасаввурлари чукурлашиб бориши натижасида тушунчаларни шакллантириш учун замин яратилади. Тушунчалар уз навбатида тасаввурларни мазмунан бойитиб, аниклашиб боришига ёрдам беради. Тасаввур ва тушунчаларни хосил килиш методик усуллари хам купчилик холларда бир-бирига ухшаб кетади.
Тасаввурлар уосил цилишнинг асосий усул ва воситалари. Тарих укитишда укувчиларнинг куз унгида утмишдаги ижтимоий хаётнинг яхлит манзараларини шакллантиришда жонли ва ёркин образлардан фойдаланишнинг ахамияти каттадир. Шунга эришиш керакки, баён килинган хар бир тарихий факт, географик ном ва шахе фаолияти образли булсин. Образлилик - укувчиларнинг тарихдан оладиган билимларини илмий ва пухта булишининг зарур шартларидан бири, тарихий вакеаларни модернизация килишнинг олдини олиш омили, тарихга кизикишини уйготиш хамда тарихий фактларни тахлил килиш ва умумлаштириш учун зарур булган шарт-шароитларни яратишнинг мухим воситаси.
Тасаввурларни шакллантиришда тарихий ходисалар образларини укувчилар актив суратда идрок этишига каратилган усуллардан фойдаланади. Укитувчи хикоясининг мазмунан кургазмали ва образли булиши, дарелик матнидаги, тарихий хужжатлардаги вокеалар ва тасвирий элементлар, бадиий адабиёт асарлари укувчиларда тарихий тасаввурларни шакллантиришнинг асосий манбаи булиб хизмат килади. Укитувчи материални баён килаётганда, тарихий хужжатлардан, илмий оммабоп ва бадиий адабиёт асарларидан олинган ёркин тафеилотларга хамда укувчилардаги тарихга кизикишининг ортиши, уларнинг мухим тафеилотларни ажратиб олиши ва хотирада саклаб колишларига ёрдам беради. Бирок, укувчиларда аник ва пухта тасаввур хосил килиш учун укитувчи баёнининг жонли ва эмоционал булишини узи кифоя килмайди. Укитувчи укувчиларнинг фаол фикрлашини ташкил килиши ва унга рахбарлик килиши лозим. Укитувчи кургазмали куролни шундайгина курсатиб, унинг мазмунини тушунтириб, хужжатларни укиб куя колмай, балки хикоядаги энг мухим жойларни алохида интонация билан таъкидлаши, курсатмали куролларни, матнларни укувчиларнинг фаол иштирокида тахлил килиб, ундаги энг мухим элементларни ажратиб чикиши, Урганилган хужжатлардаги у ёки бу жихатларга улар диккатини жало килиши лозим.
Тарих буйича хар бир синф дастурларининг охирида асосий тушунчалар мазмуни белгилаб берилган. Бу тушунчалар курснинг илмий мазмунини, гоявий-назарий асосларини аниклаб олиши, конкрет тарихий материални тахлил килиш ва умумлаштириш буйича иш усулларини белгилаб олишга ёрдам беради. Тарихий тушунчаларни хосил килиш деганда укувчиларнинг тарихий фактларнинг энг мухим белгиларйни иккинчи даражали белгиларидан ажрата билиши; уларни гурухларга була олиши, тарихий вокеа ва ходисапар уртасидаги богланиш муносабатларни чукур англаб тушуниб олиши кузда тутилади. Ана шу тахлитда шаклланган, мукаммал тарихий тушунчалар илмий билимлар системасини вужудга келишида бамисоли занжир вазифасини утайди.
Тарихий укитиш жараёнида тарихий тасаввурлар билан тушунчаларни шакллантириш узвий богланган булиб, бир вакхнинг узида амалга ошади. Юкорида таъкидланганидек, тарихий тушунчаларни шакллантиришда укувчиларнинг фикрлаш фаолиятларини рагбатлантириш ва унга рахбарлик килиш мухим роль уйнайди. Укитувчи рахбарлигида Укувчилар ходисани фикран бир неча кисмга булиб, унинг мухим белгиларини ажратиб олиб, мухим булмаган белгилардан айирадилар хамда бир турдаги ходисаларнинг энг мухим белгиларини умумлаштирадилар. Укувчиларда тарихий тушунчалар хосил булишига олиб келадиган бу мантикий фаолият, купинча тарихни укитиш давомида тарихий тасаввурлар хосил килиш учун хизмат киладиган янги материални идрок этиш билан кушилиб кетади. Укитувчи расмни еки дарсликдаги суратларни тахлил этиб, уларнинг мазмунини анализ ва синтез килганда, укувчиларда урганиладиган ходисаларнинг мухим белгиларини акс тирувчи ёркин, аник тасаввурлар хосил килишга каратилган иш олиб бориш билан бирга, ходисаларнинг уша белгиларини умумлаштирувчи тушунчалар хосил килишга каратилган иш хам олиб боради. Лекин, тушунчалар хосил килишга каратилган иш укувчилар томонидан хатто илгарирок узлаштириб олинган материал асосида олиб борилаётган такдирда хам, бу иш укувчилардаги мавжуд тасаввурларни актуаллаштириб, ходисапар билан биринчи бор танишилган пайтда уларнинг пайкалмай колган ёки ажратиб олинмаган белгиларни кура билишга ва ажратиб олишга ёрдам беради. Ходисапар уртасидаги богланиш ва муносабатлар канчапик купрок ва хар томонлама очиб берилиб.' уларнинг маъноси канчалик чукуррок тушуниб етилган сари, умуман, тарих билимлари шунчапик юкорирок даражада системапашиб, хар бир ходисанинг тарихий жараёндаги урни ва роли шунчалик аникрок аниклаб олина боради.
Тарих укитишда тушунчаларни шакллантиришнинг усул ва воситалари хилма-хил булиб, аввало, у тушунчаларнинг мазмуни мураккаблигига боглик. Масалан, моддий буюмлар (гарпун, омоч, кема) туфисида тушунчалар хосил килиш учун бир ёки бир неча соат даре кифоя килса, социологик тушунчалар (ишлаб чикариш кучлари ва ишлаб чикариш муносабатлари, синфий кураш, идеология ва бошка) укувчиларнинг ёш хусусиятларини хисобга олган холда барча тарих куреларини урганиш давомида узлаштирилади. Укувчилардаги тушунчаларни чукур ва мустахкам булиши, асосан, укитувчининг укувчилар фикрлаш фаолиятини канчалик уйгота олиши ва унга кай даражада рахбарлик кила билишига боглик. Тарихий тушунчалар хосил килишда укувчиларнинг вокеа ва ходисапарни анализ, синтез кила олиш кобилиятини уз ичига олган фикрлаш фаолиятини кучайтиришда таълимнинг фаол методлари - муаммоли таълим, эвристик сухбат методларидан фойдаланиш, укувчиларнинг курсатмали куроллар, таълимнинг техника воситалари, тарихий хужжатлар билан ишларини уюштириш, уларга тарихни чукур Урганиш билан боглик булган турли амалий характердаги ишларни топшириш алохида ахамиятга эга.
Бир турдаги вокеа ва ходисалар, тарихий жараёнлар хамда сабаб-окибат богланишлар мазмунини таккослаб Урганиш жамият тараккиётининг айрим ва баъзи бир умумий конуниятларини тушуниб олиш имконини беради. Укитувчи вокеа ва ходисаларнинг сабаб ва окибатлари уртасидаги алока хамда богланишларни, купинча, дастлаб бир мамлакат тарихини урганиш пайтида илгари урганилган ходисапарга ухшаш ходисаларга дуч келганда укитувчи укувчиларга бир-бири билан ухшаш сабаб-натижали богланишлар тугрисидаги билим малакаларини урганилаётган ходисаларни изохлаб беришга дедуктив суратда таккослаб бориш Укувчиларни: ходисалар Уртасидаги бу богланишлар тасодифий булмай, балки баркарор ва зарурий конуният эканлиги тугрисида хулоса чикаришга олиб келади. 6-7 синфларда Кдаимги дунё ва Урта асрлар тарихини урганиш жараёнида конуният термини кулланилмаса - Да укувчиларни конуният нималигини тушунишга олиб келади. Кдцимги дунё тарихида "К,адимги Миср" мавзуси материали асосида укувчилар мехнат куролларининг такомиллашиши, мехнат унумдорлигини ошириш ва ортикча махсулотни ишлаб чикарилиши, кишини киши томонидан эксплутация килиш учун имконият яратилганлиги, синфларни ва давлатни пайдо булишига сабаб булганлигига тушуниб оладилар.

Download 2.79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   43




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling