Узбекистон республикаси согликни саклаш вазирлиги


Download 1.06 Mb.
bet10/68
Sana28.10.2023
Hajmi1.06 Mb.
#1728536
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   68
Bog'liq
нормал физиология

Из потенциаллари


Харакат потенциали одатдагидек из потенциаллари билан давом этади. Уларни биринчи марта 1962-йилда Д.С.Воронцов кайд килган ва кейинчалик Эрлангер билан Гассер мукаммал текширишган.
Манфий (из деполяризацияси) ва мусбат (из гиперполяризацияси) из потенциаллари мавжуд. Уларнинг амплитудаси бир неча милливольтдан ошмайди. Из потенциаллари бир неча миллисекунддан бир неча ун ва хатто юзлаб миллисекундгача давом этиши мумкин. Из потенциаллари кузгалиш тамом булгач, нерв ва мускул толаларида секин тараккий этувчи тикланиш жараёнлари билан боглик.


Натрий-калий насоси


Нерв толасида ёки мускул хужайрасида импульс (кузгалиш) руй берганида протоплазма натрий ионлари билан бойиб, калий ионлари камаяди. Бир импульс утганида 0,5 мм диаметрли кальмар аксони узида бор калий ионларининг карийб миллиондан бир кисмини йукотади. Бу микдор жуда оз булса хам, импульслар ритм билан келиб турганда ион талофати йигилавериб, концентрация градиентининг сезиларли узгаришига сабаб булиши керак эди. Аммо протоплазма билан тукима суюклиги уртасидаги ионлар концентрацияси фарки доим сакланиб туради. Бунинг учун хужайрадан натрий ионларини ташкарига, калий ионларини эса ичкарига “хайдаб” турадиган механизм бор. Бундай механизм натрий-калий насоси деб аталади. Унинг фаолияти моддалар алмашинуви энергиясининг сарф булишига боглик. Хужайра ичига киритиладиган калий ва ташкарига чикариладиган натрий ионлари мембранага жойлашган махсус оксил молекула – ташувчи билан богланган холда мембранадан утади. Бу механизмни тушуниш учун куйидаги моделни курайлик



протоплазма

мембрана

тукима







суюклиги










К+

X K+ X K+

K+













X




АТФ

фермент
















X







Y













АДФ

























Na+

Y Na+ Na+ Y

Na+










Мембрананинг ички тарафида натрий ионлари Y-ташувчи билан бирикиб, Na+Y молекуласи вужудга келади. Na+Y мембрананинг ташки тарафига диффузия йули билан етиб боради ва уз-узидан парчаланади. Натрий ионлари тукима суюклигига утади. Y-ташувчи мембрананинг ташки тарафида Х-ташувчига айланади ва тукима суюклигидан узига калий ионларини бириктириб олади. K+X молекуласи мембрананинг ичкари тарафига якинлашади, калий ионидан бушаб, уни протоплазмага беради. Х-ташувчи эса яна Y-ташувчига айланади. Бунинг учун энергия сарфлаш керак. Бу энергия АТФни АДФга утишида ажралади.





Download 1.06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling