Узбекистон республикаси согликни саклаш вазирлиги


Мускул кискаришининг замонавий назарияси


Download 1.06 Mb.
bet17/68
Sana28.10.2023
Hajmi1.06 Mb.
#1728536
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   68
Bog'liq
нормал физиология

Мускул кискаришининг замонавий назарияси


Скелетнинг кундаланг-таргил мускуллари узунлиги бир неча миллиметрдан бир неча сантиметргача ва диаметри 10 мк дан 100 мк гача борадиган толалардан тузилган. Хар бир мускул толаси симпластик куп ядроли структура, яъни хужайралар чегараси билинмайдиган тузилма хисобланади. Тола юзаси тиник парда – сарколемма билан копланган. Толалар ичида саркоплазма булиб, унда кискарувчи иплар – миофибриллалар, шунингдек хужайра ичидаги киритмалар – саркосомалар ва митохондриялар бор. Оксидланиш жараёнлари ва баъзи бошка ферментатив жараёнлар ана шу киритмаларда руй беради.
Кундаланг-таргил толаларнинг миофибриллалари узунасига тугри навбатланувчи кисм (диск) ларга булинган. Дисклар оптик хоссалари билан фарк килади. Бу дисклардан баъзилари нурни икки марта синдиради, яъни анизотроп булади. Улар оддий ёругликда корамтир куринади. Дискнинг бошка булаклари одатдаги ёругликда оч куринади, яъни нурни икки марта синдирмайди, изотроп булади.
Миофибриллаларнинг хар бири урта хисобда 2500 та протофибрилладан тузилган. Протофибриллалар эса миозин ва актин оксилларининг полимерланган чузик молекулаларидан иборат. Миозин иплари актин ипларига карганда икки маротаба йугонрок. Уларнинг диаметри тахминан 100 анстрем.
Бушашган тола саркомерининг узунлиги 3,6 мкм, тола кискарганида - 2,0-2,2 мкм ни ташкил килади. Демак, мускул кискарганда унинг буйи 60-70% га калталашади.
Мускул толаси тинч турганда миофибриллалардаги толалар шундай жойлашадики, ингичка ва узун актин ипларининг учлари йугонрок ва калта миозин иплари орасига кириб туради.
I-дисклар факат актин ипларидан, А-дисклар эса миозин ва актин ипларидан иборат. Ёруг Н-хошия актин ипларидан холи булган камбар зонадир. Z-мембрана I-дискнинг уртасидан утиб, актин ипларини узаро бирлаштириб туради.
Хамма саркомерларда миозин ипларини актин иплари билан бирлаштириб турадиган кундаланг куприкчалар бор. Мускул толаси кискарганда миозин ва актин иплари калталашмайди, актин иплари миозин иплари орасига сирпаниб киради. Шунинг натижасида I-дисклар калталашади, А-дисклар эса узунлигини саклаб колади. Факат Н-хошия деярли йуколиб кетади, чунки мускул кискарганида актин иплари уз учлари билан бир-бирига якинлашади. Актин ва миозин ипларининг узунлиги мускул бушашиб, чузилганда хам узгармайди. Актин иплари миозин иплари орасидан сирпаниб чикади, Н-хошия кенгаяди.



Download 1.06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling