Узбекистон республикаси согликни саклаш вазирлиги


Download 1.06 Mb.
bet47/68
Sana28.10.2023
Hajmi1.06 Mb.
#1728536
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   68
Bog'liq
нормал физиология

Меъда секрециясининг меъда ёки нейро-гуморал боскичи. Ушбу боскич овкат меъдага тушгач бошланади. Бунда меъда ширасининг ажралиши меъда механорецепторларининг таъсирланиши, хамда овкат хазм булиши жараёнида меъданинг шиллик каватида синтезланувчи гастрин моддаси таъсирида руй беради.
Меъда секрециясининг ичак ёки гуморал боскичи. Мазкур боскичда меъда ширасининг ажралиши 12 бармокли ичакда синтезланувчи энтерогастрин моддаси таъсирида руй беради.
Меъданинг харакат фаолияти
Меъданинг деворидаги силлик мускуллар унинг харакатларини юзага чикаради. Меъда харакатларининг эгри чизигида уч турдаги кискариш тулкинлари кайд килинади:
I – оддий тулкинлар. Улар жуда кичик амплитудага эга булиб, 5-20 секунд давом этади.
II – амплитудаси каттарок. Бу тулкинлар хосил килган босим 10-20 мм.сим.уст. га тенг ва улар 12-60 секунд давом этади.
III – меъданинг пилорик кисми учун хос. Бу тулкинлар анча юкори амплитудага ва частотага эга. Бу тулкинлар хосил килган босим 40-60 мм.сим. уст. га тенг.
I ва II турдаги тулкинлар овкатни меъда шираси билан аралаштиради. III турдаги тулкинлар эса химусни меъдадан 12 бармокли ичакка утишина таъминлайди.
Меъданинг харакат фаолиятини бошкарилиши
Меъданинг мотор фаолияти нерв ва гуморал омиллар таъсирида бошкарилади. Вегетатив нерв тизимининг парасимпатик кисми кузгалса, меъданинг харакат фаолияти ортади. Симпатик нерв тизимининг кузгалиши эса меъда моторикасига тормозловчи таъсир курсатади.
Гуморал омиллардан гастрин, серотонин, мотилин, инсулин меъданинг харакат фаролиятини кучайтиради. Секретин, холицистокинин-панкреозимин, баъзи пептидлар тормозлайди.

Меъда фаолиятини урганиш усуллари


И.П.Павлов физиологияда сурункали усулга асос солгач, хайвонларда меъда фаолиятини урганиш сурункали тажрибаларда утказила бошланди. Хайвонларда меъда фаолиятини урганишнинг куйидаги усуллари мавжуд:
Меъдага фистула куйиш. Ушбу усул биринчи марта 1842-йилда Москвалик хирург В.А.Басов томонидан таклиф килинган. Фистула – ичи кавак аъзони ташки мухит билан боглаш. Мазкур усулда хайвондан соф меъда ширасини ажратиб олиш имкони йук. Чунки хайвон сув ичганда, овкат истеъмол килганда, у меъда шираси билан аралашади ва унинг хоссаларини узгартириши мумкин.
«Ёлгондан овкатлантириш» тажрибаси. Бу тажриба учун меъдасига фистула куйиш билан бир каторда хайвоннинг кизилунгачи кесиб куйилади (эзофаготомия). Бу операция 1899-йилда Шумова-Симановская томонидан таклиф килинган. Бу тажрибада хам меъда секрециясининг хамма боскичини урганиб булмайди. Чунки кизилунгачнинг кесилган жойидан овкат лукмаси ташкарига чикиб кетади ва меъдага тушмайди.
Гейденгайн усулида ажратилган меъдача хосил килиш. Бунда операция техникасини амалга ошириш чогида меъдани иннервацияловчи адашган нервнинг топографияси эътиборга олинмаганлиги сабабли меъда денервацияланди. Натижада меъда секрециясининг фазаларини тулик урганиш имкони булмади.
И.П.Павлов усулида ажратилган меъдача хосил килиш. Мазкур усулда адашган нервнинг топографияси хисобга олинган. Шу сабабли меъда секрециясининг хамма боскичларини тулик урганиш мумкин.
Одамда меъда фаолиятини урганиш учун юкоридаги усулларни куллаб булмайди. Одамда меъда фаолияти куйидаги усуллар ёрдамида урганилади:
Меъдага зонд киритиш. Ушбу усул текширилувчининг меъда ширасини олиб, текшириш учун кулланилади.
Радиотелеметрия усули. Бунда меъдага махсус радопилюля киритилади. Радиопилюля таркибида датчик, электромагнит тебранишлар генератори ва ток манбаи мавжуд булиб, одам шу пилюляни ютади. Радиопилюля хазм йулидан утар экан, турли курсаткичлар таъсирида (босим, харорат, рН) у радио тулкинларни генерациялайди ва узатади. Организмдан ташкирида урнатилган радиоприёмник ушбу тулкинларни кабул килади.
Рентгенологик усул: рентгеноскопия, рентгенография ва рентгенокинематография усулларини уз ичига олади. Бунда текширилувчига ретген нурларини ушлаб колувчи барий сульфат буткаси ичирилади. Шундан сунг рентген нури ёрдамида меъда куздан кечирилади (ретгеноскопия), кузатилган нарсаларни пленкага суратга туширилади (рентгенография), ёки кинокамера ёрдамида кинопленкага суратга олинади (рентгенокинематография).

Download 1.06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling