Узбекистон республикаси урта махсус ва олий таълим вазирлиги
Download 6.71 Mb. Pdf ko'rish
|
Arxitektura shakllarini uygunlashtirish va bezash
- Bu sahifa navigatsiya:
- Talabalarning o‘zini-o‘zi nazorat qilish va olgan bilimlarini mustahkamlash uchun savollar
|
10-rasm. Chorkalid: a-Samarqand (Afrosiyob).
Somoniylar saroyi naqshidagi chorkalid (IX-X aa.); b-Ulug’bek madrasasi peshtoqidagi morpechga ishlangan chorkalid (XV a.). a b 28 Ajdodlarimizning odamni ham, olamni ham to‘rt unsurdan yaralgan deb bilganini yuqorida aytib o‘tdik. Sovet olimi Shmid ham olamni chang va gazlardan paydo bo‘lgan deydi. Qur’onda ham Odam Otaning to‘rt unsurdan yaratilgani haqida uqtiriladi. Chor unsur falsafasi keyinchalik besh unsur darajasiga borib yetdi. Beshinchi unsur "efir" hisoblandi. Ammo besh unsur falsafasi chor unsur kabi jami fanlarni o‘z ichiga qamrab ololmadi. Masalan: besh tomonining qibla, besh fasl, besh kunlik dunyo deyish odatdan emas, chunki u haqiqatga yaqin gaplar emasdir. Xullas, Chor unsur falsafasi sharq xalqlarida koinot va tabiat uyg‘unligini o‘zida aks ettiruvchi umrboqiy falsafa bo‘lib xizmat qilgan va u hanuzgacha nafaqat dunyoni o‘rganishda, balki arxitektura va shaharsozlikda ham o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan. Arxitektura va shaharsozlik muammolarini o‘rganishimizda, ayniqsa me’moriy uyg‘unlik va mutanosiblik masalalarini tahlil qilishimizda "Chorunsur" falsafasi va uning mazmuniga xos uyg‘unlikni mutanosibliklar va me’moriy shakllar uyg‘unligining genetik kodi yoki asosi bo‘lib xizmat qilishini unutmasligimiz kerak. Talabalarning o‘zini-o‘zi nazorat qilish va olgan bilimlarini mustahkamlash uchun savollar: 1. Tabiatdagi uyg‘unlik va ”Chorunsur” falsafasi orasidagi bog‘lanishni tushuntirib bering. 2. “Chorunsur” falsafasining asosida qanday ta’limot yotadi? 3. “Chorunsur” falsafasiga xos uyg‘unlikni tushuntirib bering. 4. Arxitekturaning “Chorunsur” ta’limotiga bog‘liklik tomonini tushuntirib bering. 5. Shaharsozlikning Chorunsur falsafasiga bog‘liqligini izohlab bering. 6. Chortoq, chorustun, chorsu, chorbog‘, chorchaman va chorchinor kompozitsiyalariga izoh bering. 7. “Vara” ko‘rinishidagi shaharga izoh bering. Nega u to‘rt tomonli qilib qurilgan? 8. Tarhi aylana shaklda qurilgan shahar va me’moriy obyektlarga misol keltiring va ularni izohlang. 9. Chorkalid nima? Uning me’morchilikda aloqasini tushuntiring. |
