Va oliy nerv faoliyati

Nazorat savollari 
1.Miya stvoliga nimalar kiradi ?. 
2.O‗tkazuvchi yullar deganda nimani tushunasiz ?. 
3.Uzunchoq miya organizda qanday vazifalar bajaradi ?. 
4.Oddiy va murakkab reflekslarga misollar keltiring ?. 
5.Dekerbratsion regedlik deganda nima tushuniladi ?. 
6. Tonik va rostlash reflekslariga misollar keltiring?. 
7.Retekulyar formatsiyaning organizmdagi ahamiyatini so‗zlang ?. 
MIYACHANING TUZILISHI, AHAMIYATI TO‘G‘RISIDA 
TUSHUNCHALARGA EGA BO”LISH. 
 
Miya stvoli va markaziy nerv sistemasining oliy bo‗limlari po‗stloq ostidagi 
yadrolar va bosh miya katta yarim sharlari po‗stlog‗ining reflektor reaktsiyalarini 
yuzaga chiqarishda miyacha muhim rol o‗ynaydi. U organizmdagi hamma 
murakkab harakat aktlarini, shu jumladan ixtiyoriy harakatlarni uyg‗unlashtirish
(koordinatsiya) da qatnashadi. 
Anatomiyaga doir ma`lumotlar. Miyacha bosh miya ensa qismining ostida 
kalla suyagining ichki yuzasidagi maxsus chuqurida joylashgan bo‗lib og‗irligi 
120-gr.150-gr.gacha bo‗ladi. Miyachaning ostida ko‗prik bilan uzunchoq miya 
turadi. Uning yuzalari 2-3mm qalinlikdagi kulrang modda(po‗stloq)bilan 
qoplangan.
Miyacha (cerebo‗llum) o‗rta qismi - chuvalchang (vermis) va uning ikki 
yonidagi ikkita yarim shar va ikkita yon bo‗lakdan iborat. Filogenetik jihatdan eng 
qadimgi tuzilmalar - flokulonodulyar bo‗laklar qadimgi miyacha ham deb ataladi.
Miyacha yarim sharlari oldingi va orqadagi bo‗lak deb ikkiga ajratiladi; 
orqadagi bo‗lak yana ikki qismga bo‗linadi. Miyachaning filogenetik jihatdan eng 
yosh tuzilmasi - orqadagi bo‗lakning oldingi qismi yangi miyacha deb ataladi; u 
odamda va yuksak darajadagi Maymunlarda eng ko‗p taraqqiy etadi. 
Miyacha yarim sharlarining yuqori yuzasi 1 mm dan 2.5 mm gacha 
qalinlikdagi miyacha po‗stlog‗i degan kulrang moddadan iborat. Miyacha 

---

228 
po‗stlog‗i uch qavat-yuza, yoki molekulyar qavat, Purkine xujayralari qavati va 
ichki-granulyar qavatga ajratiladi. Miyachaning asosiy massasini tashkil etadigan 
oq moddasida kulrang modda to‗plamlari , miyachа yadrolari bor. Miyachaning 
har bir yarim sharida bu yadrolar uchtadan: tishsimon yadro , probkasimon yadro 
va sharsimon yadro bo‗ladi. Miyachaning o‗rta qismida 2 ta chodir yadrosi bor. 
Miyacha markaziy nerv sistemasining boshqa bo‗limlariga bir talay nerv 
tolalari orqali bog‗lanadi, bu tolalar miyachaning pastki, o‗rta va yuqori 
oyoqchalari degan uch juft qalin tutam (oyoq)ni hosil qiladi. Orqa miya bilan 
miyacha o‗rtasidagi tutamlar (Fleksig tutamlari) hamda Gollf va Burdax 
tutamlarining uzunchoq miyadagi yadrolaridan, shuningdek proprioretseptorlar 
bilan vestibuloretseptorlardan impuls olib keluvchi vestibulyar yadro tolalari 
miyachaning pastki oyoqchalari orqali o‗tadi. Katta yarim sharlar po‗stlog‗idan 
miyachaga impuls olib keladigan tolalar o‗rta oyoqchalar orqali o‗tadi. Goversning 
orqa miya tutamlari va oldingi to‗rt tepalikdan boshlangan tolalar miyachaga 
yuqori oyoqchalаr orqali kiradi. 
Miyachadan keluvchi efferent tolalar miyachaning markaziy yadrolaridan 
boshlanib, miyachaning asosan yuqori oyoqchalari orqali o‗tadi va o‗rta miyaning 
qizil yadrosida, gillmus va gipotalamus yadrolarida, miya stvolining retikulyar 
formatsiyasida – po‗stloq ostidagi yadrolarda va uzunchoq miyada (kesishib)
tugaydi. Miyachadan talamusga keladigan impulslar shu yerda yangi neyronga 
o‗tadi, bu neyron esa katta yarim sharlar po‗stlog‗ining motor (harakatlantiruvchi) 
zonasida tugaydi. Qizil yadroga keluvchi impulslar orqa miyaga boruvchi 
rubrospinal tutamni hosil qiladigan neyronlarga o‗tadi. Shunday qilib, miyacha 
markaziy nerv sistemasining hamma bo‗limlariga afferent va efferent tolalar orqali 
bog‗langan.