Vzbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta m ax sus ta’lim vazirligi b. Husanov, V. G‘ulomov muomala madaniyati

Ziddiyatli vaziyatlarda o ‘zini tuta bilish qoidalari.
R ahbar ziddiyatlarni nafaqat ish sohasi, balki shaxsiy emotsional 
sohada ham ishlata olishi zarur. X o‘sh, ziddiyatli shaxs bilan ishlash 
jarayo nid a o ‘zini qanday tutish lozim:
Birinchidan - bunday odam dlarda ichki o ‘tkinchi kechinm alar 
bilan b o g‘liq ehtiyojlar mavjud b o ‘lib, ular shu orqali ehtiyojlarni 
qondiradi. M asalan, tajovuzkor o'zining tajovuzi orqali qo‘rqoqligini 
yashirishi m um kin.
lkkinchidan - o ‘z hissiyotlarini jilovlab, boshqaning hissiyotlarini 
ro ‘yobga chiqarish uchun im koniyat yaratishi kerak.
Uchinchidan - odam larning qilayotgan harakatlarini jiddiy qabul 
qilmaslik.
To'rtinchidan - ziddiyatli holatlarda muvofiq keluvchi usulni 
tan lash u ch un bunday usullar qaysi toifa odam larga mos kelishini 
ajrata olishingiz zarur.
R obert B rem son tarbiyasi qiyin odam lar bilan m uom ala qilish- 
ning bir necha turlarini ajratib k o ^ satad i1:
T ajovuzkor - agar so‘ziga quloq solishmasa, kishilarga tojovuz 
qiluvchi q o ‘pol va shallaqilar.
Shikoyatchi - qandaydir g ‘oyani o‘zlashtirib olgan holda, bosh- 
q alarni katta gunohda ayblovchi, biroq ushbu m uam m oni yechish 
u c h u n biror ish qilm aydigan kishi.
“ D arg‘azab bolakay” - bu toifa kishilar tabiatan o ‘zlarining 
t o kg‘ri yoki notokg‘ri fikrlarini o ‘tkazishga hamda jarayonni to‘laligicha 
q o ‘l ostida tutib turishga intiladilar.
M aksim alist - garchand zarurati bo^m asa-da, biror-bir ishni 
ortga sudram aydigan kishi.
Indam as (pism iq) - barcha alam larini ichiga yutib yuradigan, 
biroq payti kelganda birdan «portlaydigan» odam.
“ Sirli qasoskor” (ishkalchilar) — biror-bir nayranglar yorda- 
m ida noqulayliklarni yuza keltiruvchi, “n o to ‘g‘ri qilingan ish uchun 
o ‘zini adolat o ‘rn a tu v c h r deb hisoblaydigan kishi.
1 
Qarang: Бородкин Ф.М. Внимание конфликт! Новосибирск 
1989.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ikkiyuzlamachi yoki “Yolg‘onchi g‘am xo‘r” - o ‘zini sizga yax- 
shilik qilayotgan kabi ko ‘rsatadi, biroq qalbida boshqalarga nisba­
tan adovat, ko‘rolmaslik mavjud bo‘lgan odam .
“ Surunkali ayblovchi” — doimiy ravishda o ‘zgalarning aybini 
qidiradigan (tirnoq orasidan kir qidiradigan), o ‘zini doim o haq 
deb hisoblaydigan shaxs.
H ayotda uchraydigan bu kabi odam larning toifalari talaygina.
Shu m unosabat bilan ziddiyatli holatlarda yoki tarbiyasi qiyin 
odam lar bilan m uom ala qilganingizda siz nafaqat d o ‘stlik degan 
tushunchaning m a ’nosini anglaysiz, balki m u om alaning yuksak 
sifatlarini ham o ‘zlashtirib borasiz. D ialektikaning aham iyati aynan 
m ana shu jarayonda nam oyon b o ‘ladi.
Kokrinib turibdiki, ziddiyatlar insonlararo m uom ala m adaniyatida 
tez-tez hissiyotli holatlam i yuzaga keltiradi va, ayni paytda, m uno- 
sabatlarni chigallashtirishga ham da m urakkablashtirishga olib kela­
di. Ziddiyatli holatlar yuzaga kelganda, uning oldini olish uchun 
quyidagilarni tavsiya etish mumkin:
Ziddiyatli holatlarda insonning x atti-harakatini aql em as, balki 
hissiyotlar boshqarishini unutm ang. Z ero, aql yon bergan paytda, 
inson o ‘zining so‘zi va xatti-harakatiga javob bera olmaydi.
M uom alaning ko‘plab muqobil usullaridan foydalaning, suhbat- 
doshingizni “jerkib ” tashlam ang, o‘zingizga “ M en ham yanglishi- 
shim mumkinku!?” degan savolni bering.
Ziddiyatning m ohiyatini to ‘laqonli tushunishga harakat qiling va 
«M abodo ziddiyat hal etilm asachi?” degan xavotirdan yiroq bo‘ling.
Agar suhbatdoshingiz qattiq hayajonda yoki g ‘azablanayotgan 
b o ‘lsa, uni «sovutishga” intiling, zin h o r u n dan baland kelishga 
urinmang: o ‘zingiz jim boMingda undan buni talab qilm ang.
Suhbatdoshingizga o ‘zini sizning o ‘rningizga quyib koVrishini 
so‘rang, ya’ni «Agar siz m ening o‘rnim da b o ‘lganingizda qanday 
yo‘l tutgan bo‘lar edingiz?» - degan savolni berib ko‘ring.
Qilgan xizm atingizni haddan ziyod m aqtayverm ang va m innat 
qilmang.
Ziddiyatni yuzaga kelishiga sababchi bo‘lgan hamkoringizni hadeb 
ayblayvermang.
H ar qanday holatda ham o ‘zaro m unosabatni saqlab qolishga 
harakat qiling.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

0 ‘ylaym izki, ushbu m aslah atlar sizning kelgusi faoliyatingiz 
u c h u n zaru r b o ‘ladi.