X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

1.3, 0„simliklarning o„sishi, rivojlanishi, hosili va uning sifatiga ta‟sir 
qiiadigan omiliar 
0„simliklaming biologiyasi va yetishtirish texnologiyasini o„r- ganishdan 
oldin o„simlikshunoslikda qo„llanadigan ayrim atamalar bilan tanishish zarur, 
bular: 
0„sish - o„sim!ik organlarining miqdoriy (bo„yi, barg soni, vazni) 
o„zgarishi. 
Rivojlanish - o„simlikda sifat tomonidan bo„ladigan o„zga- rishlar, 
generativ organlaming shakllanishi, ontogenez jarayonining 
3
Г.С.Посйпанов «Растениеводство».М.Колос. 1997: 
12 

---

bir davrdan keyingi davrga o„tishi. 0„simliklaming o„sishi va rivojlanishi bir 
xil o„tmaydi. Qisqa kun o„simliklar shimolda ekilgan boisa, yaxshi o„sadi, 
ammo rivojlanishiga kerakli issiqlik yetarli bo„lmaganligi uchun o„suv davri 
uzayadi, davrlararo davomiylik uzayadi. Uzun kun o„simliklari janubda 
ekilsa, davrlararo davomiylik tez o„tadi, qisqaradi, chunki kerakli issiqlikga 
qisqa muddatda ega boiadi, shuning uchun bu o„simliklar yaxshi o„sa 
olmaydi, bo„yi past boiib qoladi. 
Ontogenez - bir yillik o„simliklarda urug„ unib chiqqandan to yana urug„ 
hosil boigungacha o„tgan davr, ko„p yillik o„simliklarda urug„ unib 
chiqishdan boshlab qurib qolgunigacha davom etadi. 
O'suv davri - bir yillik ekinlar uchun ekishdan boshlab pishish 
davrigacha boigan vaqt tushuniladi. Ko„p yillik ekinlarda-bahorda 
kurtaklarning hosil boiishidan to kuzgi o„sish to„xtagunga qadar boigan vaqt 
o„suv davri deb hisoblanadi. 
0„sish davri - bir yillik ekinlarda maysalanishdan shonalash davrigacha, 
ko„p yillik ekinlarda-bahorda o„sish boshlanishidan shonalash davrigacha 
kuzatiladi. 
Generativ davri - ekinlarning shonalash davridan toia pishish davrigacha 
davom etadi. 0„simliklaming generativ davri o„sish davridan uzoqroq davom 
etganda urug„ hosili yuqori boiadi. O'suv davri uzoq davom etgan tur va 
navlarda ko„k massa hosili yuqori boiadi. 
Organogenez - ontogenez davrida rivojlanish davrlarining ketma-ket 
o„zgarishiga aytiladi. 0„simliklaming rivojlanish davrlari ontogenez 
jarayonidagi shartli tanlangan o„simlikda keskin ro„y beradigan o'zgarishlar, 
masalan, maysalanish davrining boshlanishi yer yuzida donli ekinlarning 
birinchi bargi ko„rinishidan shu davrgacha boiadigan o'zgarishlar hisobga 
olinmaydi yoki tuplanish davrining boshlanishi yer ustida yon poyalaming 
о„sib chiqish davridan hisobga olinadi. Haqiqatda, tuplanish davri poyaning 
yer osti qismida yon poyalaming rivojlanishidan boshlanadi