X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Qishga va sovuqqa chidamliligi. Qishga chidamliligi deb - keng 
ma‟noda o'simliklaming qish va erta bahor davrlarida noqulay ob-havo 
sharoitlariga chidamlilik qobiliyatlariga aytiladi.
0„simlikning qish davrida uzoq muddatli past haroratga chidab 
turish qobiliyati sovuqqa chidamliligi deyiladi. Sovuqqa va qishga 
chidamlilik bu murakkab fiziologik jarayon bo„lib hisoblanadi hamda 
ular irsiy xususiyatlarga va tashqi sharoit xususiyatlariga bog„liq.
0„simliklami qishga tayyorlash paytida ularning tinim holatiga 
o„tishi boshlanadi va bunda o„sish jarayonlari to„xtaydi va tezda 
moddalar almashinuvi pasayadi.
0„simliklaming chiniqishi yaxshi, aniq quyoshli kunda, sovuq 
kechada yaxshi o„tadi. Chiniqish davrida kuzgi bug„doy to'qima- larida 
erkin va bog'langan auksinlaming kamayishi kuzatiladi, hujayralarda esa 
shakarning to„planishi yuz beradi, bu o'z navbatida sovuqning zararidan 
saqlaydi.
Issiqlikka chidamliligi. Bu ham xuddi sovuqlikka chidamlilik singari 
o'simlikning suvsizlanishi natijasida ko'tariladi. Yuqori
89

---

haroratning to„g„ridan-to„g„ri o'simlikka ta‟siri xavfli emas. Bu ayniqsa 
pishish davrida xavfli bo„lishi mumkin, bunda unning non pishirish 
sifatlari buzilib ketadi.
Donni quritganda yuqori harorat qo„llanganda xuddi yuqori - 
dagidek singari non qilish sifatiga ta‟sir qiladi. Yuqori harorat ta‟siri 
natijasida o„simliklaming issiqlikka chidamliligiga ta‟sir qiladi.
Kasalliklar va zararkunandalari. Kasalliklari. Yuqori hosil olishga 
kasalliklar juda katta zarar yetkazadi. Bulardan eng asosiylari quyidagilar: 
qattiq qorakuya (donni zararlaydi), chang qorakuya (boshoqni zararlaydi), 
qo„ng„ir barg zang kasalligi, poya chiziqli zang kasalligi, sariq zang (barg 
va boshoqni zararlaydi), fuzarioz (barglarida g„ubor hosil boiadi) 
sklerotiniya (barg va poyalarida qora dogiar paydo boiadi), un shudring, 
ildiz chirish.