Xalqaro moliya bozorida sekyuritizatsiyalash amaliyoti va tendensiyalari Reja

Xalqaro moliya bozorida sekyurizatsiya bozori amal qilishining zamonaviy tendensiyalari tahlili

Xalqaro sekyuritizatsiya bozori ko’pincha ikki segmentga - Amerika va Yevropa bozoriga bo’linadi lekin boshqa bozorlarda sekyuritizatsiya amalda rivojlanmaganligi uchun ular haqida gap bormaydi.
Milliy sekyuritizatsiya bozorlari orasida AQSh bozori birinchi navbatda uning ko’lami bilan ajralib turadi, uning tendentsiyalari boshqa mamlakatlarga ko’chirilganligi sababli, ekspertlar hamjamiyati aynan uni xalqaro deb hisoblaydi. Shu bilan birga, Amerika sekyuritizatsiya bozori eng uzoq tarixga ega, chunki sekyuritizatsiya AQShda paydo bo’lgan. U erda boshqa mamlakatlardan ko’ra kuchliroq normativ yordam olgan.
Birinchi haqiqiy sekyuritizatsiya qilingan qimmatli qog’ozlar AQShning Milliy Ipoteka Assotsiatsiyasining (Djinni Mey) ipoteka sertifikatlari hisoblangan. Ularning daromadliligi konsolidatsiya qilingan ipoteka kreditlari «pul»i asosida aniqlangan, ta’minotga berilgan ob’ektlar esa Federal uy-joy ma’muriyati va AQShning Veteranlar ishlari departamentida sug’urta qilingan. 1980-yillarning boshidan buyon davlat tomonidan qo’llab-quvvatlanadigan federal milliy ipoteka assotsiatsiyasining ixtisoslashgan agentliklari (Fenni Mey) va uy-joy mulkdorlari ipoteka kreditlash federal korporatsiyasi (Freddi Mek), xuddi Djinni Mey kabi, ipoteka kreditlari «pul»i ko’rinishida qimmatli qog’ozlarini chiqarishni boshladi. Ularni muomalaga chiqarish ikkilamchi bozorni rivojlantirishga, uning likvidlik darajasini oshirishga, risklarni kamaytirishga va tranzaksiya xarajatlarni kamaytirishga qo’shimcha turtki berdi. Ipoteka-qimmatli qog’ozlar bozori emitentlar, investorlar va moliyaviy vositachilar uchun - moliyaviy bozorning professional a’zolari uchun jozibador bo’ldi.
Davlat strukturalari ortidan xususiy institutsional investorlar ham ipoteka-qimmatli qog’ozlar bozoriga chiqa boshladi, biroq ularning qimmatli qog’ozlari bo’yicha (yuqorida aytib o’tilgan tuzilmalarning qimmatli qog’ozlaridan farqli ravishda) davlat kafolatlari berilmagan. Birinchi bo’lib bunday chiqarilish 1978 yil Bank of America tomonidan amalga oshirilgan.
Ipoteka qimmatli qog’ozlarga bo’lgan keng investitsiya talabi emitentlar tomonidan mahsulot safini kengaytirish zarurligiga olib keldi. 1983 yilda Freddi Mek risklarni sug’urta qilishning yangi vositasi – ta’minlangan ipoteka majburiyatlarini chiqardi. Ular transh navbati, investorlar sinfi va kattaligiga muvofiq buyrug’iga binoan ular uchun daromad to’lash darajasini ko’rsatadigan murakkabroq qimmatli qog’ozlar edi. Bu allaqachon strukturalangan moliyaviy vositalar haqida edi. Ipotekalarni inkassatsiya qilishni rivojlantirish bilan parallel ravishda asosiy aktivlar ro’yxati kengaydi. 1985 yilda birinchi marta lizing shartnomalari bo’yicha sekyuritizatsiya qilingan vositalar chiqarilgan bo’lib, keyinchalik ular mustaqil qimmatli qog’ozlarning butun boshli sinfining paydo bo’lishiga olib keldi.
1986 yilgi Amerika Soliq islohoti to’g’risidagi qonunga binoan, ipoteka agentliklari emitentga ham, investorga ham soliq imtiyozlari beradigan ipoteka konduitlari yordamida ta’minlangan ipoteka majburiyatlarini chiqarish huquqiga ega bo’ldilar, chunki ta’minlangan qimmatli qog’ozlar bo’yicha to’lovlarni institutsional investorlar majburiyatlari bilan emas, ularning asosida yotadigan aktivlar sifati bilan kafolatlash moliyaviy vositaning sifatini va mos ravishda, uning reytingini yaxshilaydi.
1987 yil Amerika moliya bozorida ta’minlangan qarz majburiyatlari paydo bo’ldi. Ushbu qimmatli qog’ozlarning muvaffaqiyatli joylashtirilishi va muomalasi avtomobil kreditlaridan boshlab kredit kartochkalargacha bo’lgan doimiy pul oqimlarini yaratadigan ta’minotga beriladigan aktivlar doirasiga qarab ularning turlarini yanada kengaytirishga olib keldi.
AQSh moliya bozorining zamonaviy tarixida ta’minlangan qimmatli qog’ozlarning asosiy ulushini (va hajmini) ipoteka qimmatli qog’ozlari tashkil etadi. Ular ushbu mamlakatning moliyaviy bozorida birinchi bo’lib paydo bo’ldi, so’nggi global moliyaviy-iqtisodiy inqirozning asosiy omiliga aylandi, ular Amerika moliya bozorining inqirozdan keyingi tiklanishiga ham turtki bo’ldi (2-rasm).


agentlik

хususiy