Xx аср ўзбек адабиётида рубоий ва қитъа
В. А. 3 в е г и н ц е в, Проблема знаковости язнка, Изд-во МГУ
Download 3.59 Mb. Pdf ko'rish
|
Bahrom Ismoilov. Dunyoni bilishda til va tafakkur birligi
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1888, стр. 92. 72
|
28 В. А. 3 в е г и н ц е в, Проблема знаковости язнка, Изд-во МГУ,
1956, стр. 19. 29 В. В. В и н о г р а д о в , Русский язмк, Учпедгиз, 1947, стр. 18. 39 Қаранг: В. В. В и н о г р а д о в , Русский язмк, М., 1947, стр. 18. 31 А. А. П о т е б н я, Из записок по русской грамматике, 111, Харьков, 1888, стр. 92. 72 www.ziyouz.com kutubxonasi лангина эмас, балки барча унли-ундошлари билан ҳам ўзи- нинг кўлами билан ҳам, салмоғи билан ҳам, бизга даврни, ўринни, турмушни сезишга имкон берувчи бўёғи билан ҳам сўзлайди»32. Сўзда ҳис-туйгунинг ифодаланиши ҳаҳида кўплаб мисол- лар келтириш мумкин. Шахсий, субъектив ҳолатлар жонли нутқда ҳар доим учраб туради. Тушунчада бундай ҳолат йўқ. У предметдаги энг муҳим хусусиятларни ифодалайди, холос. Бола ва болагина сўзларида айни бир предмет белгилан- ган ва акс этган. Шунинг учун бу икки сўз айни бир тушун- чани ифодалайди. Аммо болагинада туйғуни, сўзловчининг белгиланувчи предметга муносабати ҳам ифодаланган. Чехословак тилшуноси Ф. Р. Травничекнинг бу ҳақдаги фикри диққатга сазовордир: ... биз сўзлар ҳис-туйғуни ифодалайди деймиз, амалда улар тушунчани, тафаккуримизнинг билиш фаолиятининг натижаларини ифодалайди. Ҳис-туйғу деб аталувчи психик жараёнлар бу билан боғлиқдир... Бобожон сўзи бобо сўзи англатган тушунчани ифодалай- ди. Ам/ш бундан ташқари, бундай сўзларда маълум ҳис- туйғу/ҳам ифодаланади...»33. Дёмак, сўз маъноси тушунчадан кенгдир, чунки у ту- шунчадан ташқари яна ҳис-туйғуни ҳам ифодалайди34. «Пн- сон тил билан бирон нарсанигина ифодалаб қолмасдаи, у ўзини ҳам ифодалайди»,— дейди Георг фон Габеленц35. Сўз маъноси контекстда аниқ ифодасини топиши мум- кин. Масалан, русча коса сўзи бир контекстда соч ўрими маъносида, бошқа контекстда қишлоқ хўжалик қуроли, сув қиргоғи маъноларида келиши мумкин, Немисча ЗеНе сўзи контекстга қараб, равишда томон, йўналиил, саҳифа маъно- ларини англатади. Холодная брезгливость, восток горит каби бирикмаларда сўзлар одатдагидан ўзгача маънода ишла- тилган. Сўз контекстда ҳар доим бир маъноли бўлади, бироқ якка ўзи олинганда уни ҳар хил тушуниш, яъни сўз кон- текстдан ташқарида кўп маъноли бўлиши мумкин. Download 3.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|