«Yangiyo‘l Poligraf Servis» Toshkent – 2013 A. S. Sagdullayev, V. A. Kostetskiy t a r I x qadimgi dunyo
Download 5.4 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Imperator Konstantin Xristianlarning dastlabki ibodatxonasi Isoning xochga tortilishi
- Rivoyatga ko‘ra, imperator Konstantin xristianlik ramzini o‘z askarlari qalqonlariga chizishga buyurgan va g‘alabaga erishgan.
- 54-§. Ma’naviyat manbalarida
- O‘zingizni sinang! Moddiy madaniyat – ... 0D¶QDYL\ PDdaniyat – ... 6DQ¶DW ±
- Bunyodkorlik – ma’naviyat asosi hisoblanadi Mirzo Ulug‘bek haykali
- Amir Temur haykali Alisher Navoiy haykali Tarixiy-madaniy meros
|
Iso Masih haqidagi rivoyatlar Yevangeliya (Injil) nomini olgan, yunonchadan tarjima qilgandD EX VRµ] «Xushxabar» ma’nosini anglatadi. Iso payg‘ambar WD¶OLPRWL L]doshlari xristianlardir. Shogirdlari apostol- lar (havoriylar) deb atalgan. Xristianlar jamoalariga yepiskoplar peshvolik qiladi. Milodiy I asr – xristianlik vujudga kelgan sana hisoblanadi. Rim hukmdorlari xristianlarni ta’qib etadilar, yirt- qich hayvonlar changaliga tashlaydilar, turli qiynoqlar- ga soladLODU %X HVD RGDPODUQLQJ QRUR]LOLJLJD VDEDE bo‘lardi. Milodiy 313-yilda imperator Konstantin xristian- lik boshqa dinlar bilan teng bir din deb e’lon qilingan farmon chiqardi. Farmon xristianlarga ibodatxonalar qurish va oshkora ibodat qilish imkonini berdi. Imperator Konstantin Xristianlarning dastlabki ibodatxonasi Isoning xochga tortilishi 177 Tayanch konspekt termlar ritorika me’moriy uslublar betonning ixtiro qilinishi Panteon tarixchilar Iso Masih Kvint Kursiy Ruf Tit Liviy Tasit Plutarx Pontiy Pilat Golgofa I asr Yevangeliya o o o o o o o Korinf Ion Doriy Savol va topshiriqlar 1. 5LPOLNODUQLQJ WXUPXVK WDU]L KDTLGD KLNR\D WX]LQJ 2. Rim davlatida ta’limning qaysi turlari mavjud bo‘lgan, nima- larni o‘qLWLVKJDQ" 3. Rim me’morchiligining xususiyatlarini ayting. 4. Rimdagi eng katta inshoot nomini ayting. 5. Rim Panteoni haqidD QLPDODUQL ELODVL]" 6. Iso pD\JµDPEDU NLP" ;ULVWLDQOLN KDqidD QLPDODUQL ELODVL]" Rivoyatga ko‘ra, imperator Konstantin xristianlik ramzini o‘z askarlari qalqonlariga chizishga buyurgan va g‘alabaga erishgan. 12 – Tarix, 6-sinf. Kvint Kursiy Ruf Plutarx Tit Liviy Rim tarixchilari: 178 54-§. Ma’naviyat manbalarida 6L] \LO davomida ibtidRL\ MDPRD WX]XPLdan bosh- langan qadimgi dunyo tarixi bilan tanishdLQJL] Mehnat qurollari takomillashgandan va unumdorlik oshgandan so‘ng, dehqonchilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq rivojlanishi natijasida ilk davlatlar shakl- landL 2dDP]RW qadimdan yaratilgan bebaho ixtiro va NDVK¿\RWODUdan foydalanib keladL %XODU ]LURDWFKLOLN usullari, g‘ildirak, suv quvurlari, alifbo, taqvim, sonlar, me’morchilik va shu kabi yutuqlardir. %L] KDQX] qadimgi dunyo xalqlari yaratgan mada- niy yodgorliklardDQ KD\UDWODQDPL] +R]LUda qadimgi PXDOOLÀDUQLQJ NRµpODE DVDUODUL EL]QL PDUdlikka, mehnat- sevarlikka, Vatanga muhabbatga undaydi. Yaratuvchanlik doim qadrlanib kelingan. Hatto qa- dim davrdD X]Rq ajdodODULPL] KD\RWL [DYI[DWDU WDVK- vishlarga to‘la bo‘lganda ham, odamlarning asosiy maqsadL R]Lq topish bo‘lganda ham insoniyat olam- ni anglashga harakat qilib kelgan. Bu esa ma’naviy madaniyat rivojlanishi uchun poydHYRU ERµOLE [L]PDW qiladi. Insoniyatning ma’naviy takomillashuv jarayoni shunday boshlangan edi. ...Ko‘hitog‘ning tik qoyalaridD KR]LUda Zaraut- NDPDU \RNL 2OWLQ 2ORY deb yuritiladigan daralariga qadimgi mo‘yqalam sohiblari qL]LO ERµ\Rqda yovvoyi KRµNL]ODUQL RYODVK WDVYLULQL FKL]LVKJDQ 8ODU dramatik PDQ]DUDODUJD ER\ ERµOLE EX VXUDWODUda ovning g‘alaba bilan tugashi, ovchilarning tantanasi va inson aqlining yuksakligi tasvirlangan. O‘zingizni sinang! Moddiy madaniyat – ... 0D¶QDYL\ PDdaniyat – ... 6DQ¶DW ± Eslab qoling! 2dDP]RWQLQJ PD¶ naviy kamol topish jarayoni chuqur ildL] va qadimiy an’ana- larga ega. Yaratuvchanlik doim qadrlanib kelingan 179 Yunon va rimliklarning Sharq madaniyati bilan Rµ]DUR DORqDVL IDQ YD VDQ¶DW \XNVDOLVKLQLQJ WH]ODVKX- viga, dunyo madaniyatining taraqqiyotiga olib keldi. EndL VL] qadimgi dXQ\R WDUL[L YD 2µ]EHNLVWRQ WDUL xi necha ming yillarga borib taqalishini yaxshi bila- VL] $\QDQ X]Rq o‘tmishdD EL]QLQJ \XUWLPL]da boy madaniy meros rivojlanishi uchun asos solingan edi. Bu yerda qadimgi shaharlar va davlatlar tashkil top- gan. Ziroatchilar, hunarmandlar va qXUXYFKLODU Rµ]LQLQJ yaratuvchanlik mehnati bilan o‘lka dovrug‘ini olamga yoygan. Vatanga muhabbat ko‘p sonli bosqinchilarga qarshi kurashgan xalq qahramonlari jasoratida namoyon bo‘lgan. To‘maris, Shiroq, Spitamen va boshqa ko‘plab jasur qahra- PRQODU \XUW R]RdOLJLQL Rµ] KD\RWLdan ustun qo‘yganlar. ,ON \R]PD PDQED ± ©$YHVWRªdD ]DUdushtiylarning ulug‘ va donishmand oliy xudRVL $KXUDPD]da tomonidan yaratilgan eng yaxshi mamlakat sifatidD 2µ]EHNLVWRQQLQJ qadimgi dehqonchilik hududlari ta’kidlab o‘tiladi. Amudaryo etaklarida, qadLPJL ;RUD]P \HUODUL- da, Surxon, Qashqadaryo va Zarafshon vohalarida ]DUdushtiylik dLQL WDUJµLERWFKLODUL \RYX]OLN YD H]JXOLN o‘rtasidagi mangu kurash haqidagi muqaddas qasida- ni kuylashgan. Ular kishilarni tinchlikka, adolat va H]JXOLNND FKRUODJDQODU 2damlar oilaga, uyga, suv va yerga nisbatan hurmat bilan qDUDVKJDQ IDU]DQdlariga insonning jamiyatdagi yuksak o‘rni haqida tasavvurni singdirishgan. Zardushtiylik g‘oyasi qadimgi jamiyat- ning rivojlanishini belgilab berdi. Har qanday jamiyat taraqqiyoti yaratuvchilik g‘oya- sining mavjudligi bilan belgilanadi. AjdodODULPL]QLQJ WDUL[dagi qahramonliklari, jasora- ti vatanparvarlik hissini tarbiyalaydL Rµ] 9DWDQL PDQ- faatlarini himoya qilishga o‘rgatadi. 2µ]EHNLVWRQ 5HVpublikasi PUH]Ldenti Islom Karimov milliy istiqlol g‘oyasining mohiyatini ochib bera turib, PDPODNDWLPL] ULYRMODQLVKLQL PLOODWL WLOL YD dinidan qat’i Bunyodkorlik – ma’naviyat asosi hisoblanadi Mirzo Ulug‘bek haykali 180 QD]DU EXWXQ 2µ]EHNLVWRQ IXqarolarini tashkil etgan jamiyatning ma’naviy gullab-yashnashi va komil inson- ni tarbiyalash bilan chambarchas bog‘laydi. XalqLPL] H]JXOLNND WLQFKOLN YD EXQ\Rdkorlikka intiladi. Bu intilish boy ma’naviyatga asoslangan va PDPODNDWLPL]QLQJ EXJXQL YD NHODMDNdagi rivojlanishi, gullab-yashnashi bilan bog‘liq. %L] 9DWDQLPL]QLQJ PRddiy va ma’naviy madaniya- tini asrab-avaylab ko‘paytirgan holda ajdodODULPL]QLQJ H]JX LVKODULQL dDYRP HWWLULVKLPL] OR]LP PUH]LdHQWLPL] ,VORP .DULPRY Rµ]LQLQJ © qimizning dunyoda hech kimdan kam bo‘lmasligi, far- zandlarimizning bizdan ko‘ra kuchli, bilimli, dono va albatta baxtli bo‘lib yashashi uchun bor kuch va im- koniyatlarimizni safarbar etayotgan ekanmiz, bu bo- rada ma’naviy tarbiya masalasi, hech shubhasiz, be- qiyos ahamiyat kasb etadi», deb ta’kidlagan. 0D¶QDYL\DWLPL]QL \XNVDOWLULVK ERUDVLdagi maqsad YD YD]LIDODUQL DPDOJD RVKLULVK XFKXQ KDU ELU LQVRQ Rµ]LQL Rµ] PDPODNDWLQLQJ KDqiqiy fuqarosi deb his qilishi uchun qadimiy, ko‘hna tarixni, buyuk ajdodlari- PL]QLQJ ER\ PHURVLQL YD PDdaniyatini chuqur o‘rgani- shi, bugungi kundDJL RODPVKXPXO Rµ]JDULVKODUJD ER\ voqelikni ongli ravishda idrok qLOD ELOLVKL MDPL\DWLPL] va dDYODWLPL] WDUDqqL\RWLJD Rµ]LQLQJ KDP daxldor HNDQOLJLQL DQJODE \HWLVKL OR]LP Amir Temur haykali Alisher Navoiy haykali Tarixiy-madaniy meros 181 Tarixiy atamalar LUG‘ATI Avstralopitek – eng qadimgi odam turi. Agora – Qadimgi Yunoniston shaharlarida xalq \LJµLOLVKL MR\L PDUND]L\ maydon. Akveduk – shaharga suv keladigan ustida anhori bo‘lgan baland ko‘prik. Altamir – Ispaniyadagi so‘nggi paleolitga oid rasmlar topilgan g‘or. $P¿WHDWU ± VDKQD DWUR¿da tomoshabinlar o‘tirishiga mo‘ljallangan qurilmalar bilan qXUVKDOJDQ WRPVL] NDWWD LQVKRRW Amfora – suyuq mahsulotlarni tashish va saqlash uchun mo‘ljallangan ERµJµ]L LQJLFKND YD qo‘shaloq dDVWDOL NDWWD NRµ]D Amulet ± WXPRU PLVUOLNODU ¿NULFKD PDERdR LQVRQ Rµ]L ELODQ ELUJD ROLE \XUVD \RYX] UXKODU YD EDORRIDWODUdan himoya qiluvchi kichik buyum. Animizm – insonni qurshab turgan muhitda jonlar va ruhlarning mav- judligiga ishonch. Antik – lotincha «qadimgi». Antik tarix – Qadimgi Yunoniston va Qadimgi Rim davri tarixi. Argonavtlar – oltin mo‘ynani (sehrli qo‘chqRU WHULVLQL L]ODE ©$UJRª degan ko‘p eshkakli kemada dHQJL] VD\RKDWLJD FKLqqan Ellada qahra- monlari. Ariylar (oriylar) – qadimgi qabilalar; tarjimasi «sodiqlar», «erkinlar» ma’nosini anglatadi. Arxeologiya – ashyoviy manbalarni o‘rganuvchi va ular bo‘yicha ta- rixiy o‘tmishni qayta tiklovchi fan; qadimshunoslik. Arxiv – davlatga oid hujjatlar saqlanadigan joy. Arxitektura (me’morchilik) – binolar va boshqa inshootlarni barpo etish san’ati. Budda – Siddhartha Gautamaning ikkinchi ismi, laqabi; «Ma’rifatlan- JDQª WDU]Lda tarjima qilinadi. 182 Buddaviylik – miloddan avvalgi VI asrda Hindistonda Siddhartha Gautama tomonidan asos solingan diniy ta’limot. Varvar – dastlab: yunon tilidD VRµ]ODVKPD\digan har qanday chet PDPODNDWOLN NLVKL NH\LQFKDOLN EX VRµ] PDdaniylashmagan odamlarga nis- batan ishlatiladigan bo‘ldi. Danaylar – Gomer «Iliada»da yunonlarni shunday atagan. Delta – Nil dDU\RVL 2µUWD\HU dHQJL]LJD quyilayotganda uchburchak- simon yalpL PDQ]DUDQL \X]DJD NHOWLUXYFKL \µDQL \XQRQFKD dHOWD KDU¿JD o‘xshagan joy. Demokratiya – yunoncha «xalq hokimiyati», har bir fuqDUR Rµ] PDP- lakatini boshqDULVK PDVDODVL ERµ\LFKD Rµ] ¿NULQL ED\RQ HWDdigan, shu- ningdek, davlat boshqaruvida ishtirok etadLJDQ LMWLPRL\ WX]XP Diadohlar (vorislar) – Makedoniyalik Aleksandr vafotidan keyin turli hududlar ustidan hokimiyatni egallab olgan harbiy sarkardalar. Diktator – cheklanmagan hokimiyatga ega bo‘lgan hukmdor, «diktatu- ra» – lotincha «cheklanmagan hokimiyat» tushunchasini anqlatadi. Dinastiya (sulola) – birin-ketin hukmronlik qiluvchi podsholar urug‘i; sulola vakillari ko‘pincha bitta nom bilan aytilgan, masalan, Ahamoniylar. Gilgamish – Mesopotamiyaning afsonaviy qahramoni, tarixiy shaxs, Uruk shahri podshosi. Goplit – Qadimgi Yunoniston va Yunoniston-Makedoniya armiyala- rining og‘ir qurollangan piyoda jangchisi. Zikkurat – tepasida ibodDW[RQDVL ERµOJDQ ]LQDpoyali yirik va baland inshoot. Ibodatxona – muqaddas deb e’lon qilingan, odamlar xudolarga sig‘ingan bino yoki joy. «Iliada» – Gomerning Troya urushi haqidagi dostoni. Imperator – lotincha «hukmdor», Qadimgi Rimda dastlab – faxriy har- biy unvon, keyinchalik mutlaq hukmdorga tegishli unvon. Imperiya – hukmdorning cheklanmagan hokimiyati joriy etilgan, boshqa ko‘plab xalqODUQL Rµ]LJD ERµ\VXQdirgan davlat. Italiklar – Apennin yarimorolida istiqomat qilgan qadimiy qabilalar. 183 ,\HURJOLÀDU – qadLPJL \XQRQODU PLVUOLNODU \R]XYLQL VKXQday atashgan; «muqaddas bitiklar» ma’nosini anglatadi. Kapitoliy tepaligi – Rimdagi eng baland tepalik. Kohinlar – ibodatxona ruhoniylari. Koloniyalar – qadimgi davrlardD Rµ] \XUWLQL WDUN HWJDQ Rdamlar tomo- nidan yangi yerlardD DVRV VROLQJDQ PDQ]LOJRK YD VKDKDUODU Konsul – Respublika davrida RimdDJL ROL\ VL\RVL\ ODYR]LP +DU \LOL saylangan ikki nafar konsul Senat va armiyaga rahbarlik qilgan. Ko‘chmanchilar – doimiy istiqomat joyiga ega bo‘lmagan kishilar. Legion – Rim armiyasida eng yirik jangovar birlik. Metek ± $¿QDda yashovchi chet ellik. Mixxat – shumerlar va forslarning qadLPJL \R]XYL Moxenjodaro – Hindistondagi eng qadLPJL VLYLOL]DWVL\D Mozaika – rangli sopol yoki shisha parchalaridan devorda yoki polda ishlangan suvoqqa qadDOJDQ PDQ]DUDOL UDVP Mumiyolangan jasad – dDIQ HWLVKJD WD\\RUODQJDQ PD[VXV X]Rq saq- lanuvchi moddalar qo‘shilmalari bilan ishlov berilgan jasad. Nekropol – qabriston; maqbara. «Nom»lar – Misrdagi ilk davlatlar. Olimpiya o‘yinlari – Peloponnes yarimorolidDJL 2OLPpiya shahrida to‘rt yildD ELU PDUWD 2OLPpL\DOLN =HYV VKDUD¿JD EDJµLVKODE RµWND]LODdigan yunon sport musobaqalari. Oykumena ± Download 5.4 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|