Yogoch material p65

Poliuretan loklarining tavsifi

Ko‘rsatkichlar	УР-2112М	УР-2124М
Yarimfabrikat lokdagi uchmaydigan moddalaming massa ulushi, g	24-30	27-33
Yarimfabrikat lokning qovushoqligi, B3-4bo‘yicha, s	11-16	13-18
Qurish vaqti, soat: 20°Cda, 50°C da	2 0,5	2 0,5
Komponentlar qo‘shilgandan keyin lokning ishga yaroqlilikmuddati, 20°C da, soat	8	8

6-jadvalda poliuretan loklarining ayrim texnik tavsifi keltirilgan.
yP-249 va YP-249M loklarining texnik tavsifi

Ko‘rsatkichlar	Lok rusumi
	YP-249	yP-249M
HMffl bo‘yicha lokning rangi, mg yod	30	30
B3-4 bo‘yicha qovushoqligi, 20°C da, s	60-90	70-120
Yarimfabrikat lokdagi uchmaydigan moddalaming massa ulushi, %	29±3	32±3
Lokning ishga yaroqlilik muddati, soat	8	8
Solishtirma hajmiy elektr qarshiligi, Om	2 • 10^6-5 • 10^8	2 • 10^6-5 • 10^8
Ochiq tigelda chaqnash harorati, °C	25	25
Qurish vaqti (3-darajagacha) 60°C da, minut	40	30
M-3 asbobi bo‘yicha parda qatlam qattiqligi, %	0,6	0,5
QB asbobi bo‘yicha parda qatlam yaltiroqligi, %	kamida 50	ko‘pi bilan 25
Issiqqa chidamliligi 60°C da, minut	30	30
Yorug‘lik ta’siriga chidamliligi, soat	2	2

Loklar ish joyiga qotirgich JU'y va P-249 erituvchi bilan komplekt holda keltiriladi va ishlatilishidan oldin aralashtiriladi (7-jadvalga qarang). Qotirgichlar lokni ishlatishdan 30 minut oldin qo‘shiladi.
7-jadval
yP-249 va yP-249M loklarining tarkibi, massa qism

Komponentlar	yP-249	yP-249M
Yarimfabrikat lok	100	100
^ry qotirgichining 70 % li eritmasi	40,9	39,4
P-249 erituvchisi	70,5	70,0

Mebel korxonalarida Avstriyada ishlab chiqariladigan poliure- tan loklaridan «Pirolaut» ishlatiladi, u ham ikki tarkiblidir. Poli- uretan loklarining yorug‘lik ta’siriga chidamliligi (vaqt o‘tishi bilan ular sarg‘ayib qoladi), zaharli bo‘lishi va yong‘in chiqishijihatidan o‘ta xavfliligi ulaming kamchiligi hisoblanadi. Hozirgi vaqtda bu loklar Moskva, Sankt-Peterburg va Litvadagi mebel korxonala­rida muvaffaqiyatli ishlatilmoqda. Ulaming sarfi 100—120 g/m² bo‘lib, quriganidan keyin pardozlash ishlarini talab qilmaydi.
? Nazorat savollari

1. 
   Yog‘och va yog‘och materiallarni bo‘yash uchun ishlatiladigan materiallarga qo‘yiladigan umumiy va maxsus talablarga nimalar kiradi?
   
2. 
   Polimer va oligomerlar o‘rtasidagi asosiy farq nimalardan iborat?
   
3. 
   Chiziqsimon, tarmoqlangan va to‘rsimon polimerlarning bir-biri- dan farqi nimalardan iborat?
   
4. 
   Termoplastik va termoreaktiv polimerlarga izoh bering va misollar keltiring.
   
5. 
   Qanday kimyoviy o‘zgarmas parda hosil qiluvchi lok-bo‘yoq materiallarni bilasiz?
   
6. 
   Alkid smolalar deb qanday smolalarga aytiladi?
   
7. 
   Karbamid va melaminformaldegidli lok-bo‘yoq materiallarga mi­sollar keltiring va xossalarini tushuntiring.
   
8. 
   Parafmli loklarda parafmning roli nimadan iborat?
   
9. 
   Parafmsiz poließr loklarining yutuq va kamchiliklarini aytib bering.
   
10. 
    Qanday polimerlar poliuretan polimerlari deb ataladi, bunday nom- lanishiga sabab nima?
    
11. 
    Qotirgichlar lok yoki emal tarkibiga qachon va qanday nisbatda qo‘shiladi?
    

IV bob. PLYONKA VA LIST KO‘RINISHIDAGI
PARDOZLASH MATERIALLARI
Hozirgi vaqtda yog‘och buyumlar yuzasining 20 % dan ko‘p- roq qismida himoya-dekorativ parda qatlamlarini hosil qilish uchun lok-bo‘yoq materiallaridan tashqari har xil plyonka va taxta ko‘rinishidagi materiallar ishlatilmoqda. Mebel ishlab chi- qarishda qo‘llaniladigan sintetik qoplama materiallarning tas- niflanishi sxema tarzida keltirilgan.
Plyonka va list shaklidagi yog‘och material yuzasiga qopla- nadigan sintetik materiallar shu maqsadlar uchun azaldan ish- latilib kelinayotgan yog‘och shponlarida o‘zining bir qator texnik- iqtisodiy xossalari jihatidan ajralib turadi. Ulardan to‘g‘ri foy- dalanilganda mehnat unumi oshadi, buyum kohinishi yanada kohkamlashadi, tannarxi kamayadi, texnologik jarayonlami me- xanizatsiyalash va avtomatlashtirishga keng yo‘l ochiladi.
Plyonka va list ko‘rinishidagi materiallami ishlatish lok-bo‘- yoq materiallar sarfini kamaytiradi, atrof-muhitni illoslantiruvchi uchuvchi moddalar ajralib chiqmaydi, mebel va garniturlami yig‘ish ishlari osonlashadi.
Sintetik pardozlash materiallarini ishlatish tajribasi shuni ko‘r- satadiki, olingan qoplamalar o‘zining dekorativ va fizik-mexanik xossalariga ko‘ra, randalangan shpondan hosil bo‘lgan qoplama- lardan qolishmaydi. Sintetik shponlar randalangan shpondan ar­zón turadi va uni bichish vaqtida kam chiqindi chiqadi.

16. 
    Polimerli plyonkalar va ularning turlari
    

nBX smola asosida ishlab chiqarilayotgan plyonkalarning assortimentijuda ko‘p va xilma-xildir. nBX smolasi asosida tay- yorlanadigan kompozitsiyasining tarkibi (massa qism) quyida- gicha: polivinilxlorid — 100; stabilizatorlar — 0,5—5,0; plastifi­katorlar — 5—80; pigment va to‘ldirgichlar — 0—10.


Polivinilxlorid plyonkaning fizik-mexanik xossalari olingan plastifikator miqdori va uning turiga bog‘liq. Kompozitsiya tarki- bida uning miqdori ortib borishi bilan plyonkaning qattiqligi va puxtaligi kamayadi, ammo sovuqqa bardoshliligi, elastikligi va cho‘zilish xususiyati ortadi. Plyonkalar tarkibidagi plastifikator miqdoriga qarab, bikir (0—5 %), qisman bikir (5—15 %) va yumshoq (15 % dan ortiq) bo‘ladi.
Bikir plyonkalar yedirilishga chidamliligi, qattiqligi, pishiq- puxtaligi va issiqqa chidamliligi bilan ajralib turadi. Mebel detallari ustiga qoplash uchun bikir va qisman bikir plyonkalar ko‘proq ishlatiladi. Ammo bikir plyonkalami ishlab chiqarish miqdori cheklangan. Shuning uchun ayrim hollarda yumshoq polivinilxlo­rid plyonkalardan foydalaniladi, lekin ulardagi plastifikator miq­dori 20 % dan oshmaydi. nBX plyonka qoplama material bo‘lib, u butun massasi bo‘yicha bo‘yalgan bo‘ladi (8-jadval).
Plyonkalar yuzasi silliq, bosib naqsh solingan, pardoz qavati bilan qoplangan, yaltiroq va yaltiramaydigan, bir xil rangli yoki yog‘och teksturasi (qizil daraxt, yong‘oq, shumtol va boshq.) tasviri bosilgan bo‘ladi.
*flBCn — dekorativ qog‘oz-qatlamli plastiklar.