Yoshlаr sotsiologiyasi

Kalit soʼzlar: ijtimoiy norma, ijtimoiy xulq-atvor, anʼana, qadriyatlar, 
sanktsiya, ogʼishish, anomiya, deviatsiya, delinkvent xulq-atvor, ijtimoiy 
birdamlik, konformlik, ritualizm, retretizm, yangilik kiritish, tamgʼa taqish 
nazariyasi, submadaniyat, innovatsiya, ijtimoiy nazorat. 
Oʼzini oʼzi nazorat qilish uchun savollar. 
1. 
Norma va ogʼishishga taʼrif bering. 
2. 
Ijtimoiy birdamlik salohiyatini qanday qilib rivojlantirish va saqlab 
qolish mumkin? 
3. 
Аnomiyaga taʼrif bering? Аnomiya nimada oʼz aksini topadi? 
Jamiyatning anʼanaviy tarzdan zamonaviy tarzga oʼtish jarayonidagi 
qiyinchiliklarni aytib bering. 
4. 
Zamonaviy oʼzbek jamiyatida anomiyaning oʼziga xos qirralarini 
taʼriflab bering. 
5. 
E.Dyurkgeymning “oʼz joniga qasd qilish” kitobini tahlil qiling. 
Dyurkgeymning anomik jamiyatni va oʼz joniga qasd qilish sabablarini yengib 
oʼtish dasturiga oʼz munosabatingizni bildiring. 
6. 
R.Mertonning anomiya nazariyasining holatlari va deviant xulq-
atvorning umumiy nazariyasining asosiy holatlarini keltiring. 
7. 
Аnomiyaning iqtisodiy, siyosiy institutlar bilan aloqasi haqida 
tasavvuringiz qanday? Sizningcha, bu institutlar anomiyaning destruktiv taʼsirini 
nega bartaraf eta olmaydilar? 
8. 
Zamonaviy jamiyatda ijtimoiy nazoratni amalga oshirishning asosiy 
metodlari qanday taʼsir koʼrsatadilar? 
9. 
Ijtimoiy nazoratni amalga oshirishda sanktsiyalarning qaysi biri 
samarali? 
10. Quyidagi sanab oʼtilgan sanktsiyalarning qaysilari ijobiy, qaysilari 
salbiyga kiradi? Sanktsiyalar: 1.maʼmuriy jazo; 2. Sud tomonidan taʼqib; 3. 
Аloqalarni uzish; 4. Mukofot. 
11. R.Mertonning taʼkidlashicha “jinoyatchilik normal boʼlmagan 
sharoitga normal reaktsiyani kasb etadi”. Keltirilgan fikrni sharhlab bering? 
Oʼzingizning javobingizni guruhingizdagi oʼrtoqlaringiz javoblari bilan 
taqqoslang. 
12. Futbol matchlari oʼtkazilganda baʼzida taʼqiqlangan usul qoʼllaniladi – 
raqib kamandaning eng yaxshi oʼyinchisiga shikasb yetkazish. Xulq-atvorning 

---

114 
bunday turi deviant hisoblanadimi? Shu holat uchun mos keladigan taʼrifni 
keltiring.