Z. N. Adizov Buxoro Neft va gaz sanoati kasb-hunar kolleji direktori

I I III lORMATSION (PRUJINALI) MANOMETRLAR
I h'lormatsion (prujinali) manometrlarning ishlashi moddaning и к lunayotgan bosimi bilan sezgir elementlar deformatsiyalanishi i• filislii) natijasida hosil bo‘lgan kuch bilan muvozanatlashishiga

• 
  11 l.mgan. Chiziqli, burchak ko‘rinishidagi deformatsiyalar asbobning l n i .aluvchi yoki qayd etuvchi qismiga uzatiladi. Shu bilan bir qatorda ini i к/garish masofaga uzatish uchun elektrik yoki pnevmatik sig- n ilga aylantirilishi mumkin.
  

I In manometrlarda sezgir element sifatida bir va ko‘p o‘ramli pmjinalar,

• 
  i>iliivchan membranalar va silfonlardan foydalaniladi (17- rasm).
  

Hu va ko‘p o‘ramli manometrlarda (17- a, b rasm) o‘lchanayotgan I nr.mi (rubkaning (prujinaning) qo‘zg‘almas qismi orqali uning ichki \ n/asiga uzatiladi. Prujinaning ikkinchi uchi esa kavsharlangan bo‘lib, in r.atish sistemasi bilan ulanadi. Prujinalar latun va boshqa mis

• 
  p »i islnnalaridan tayyorlanadi. Yuqori bosimlarni o‘lchash uchun esa nl.и xmmel-nikelli po‘latlardan tayyorlanadi. Prujinaning ko‘ndalang I' Mini chips ko‘rinishida bo‘lib, uning katta o‘qi prujina o‘ramlari Mi/asiga perpendikulyardir.
  

Ilosim oshishi bilan prujinaning ko‘ndalang kesimi aylana shaklini ' I’.illashga intilib, ellipsning kichik o‘qi kattalashadi va uning burilish Inni hagi kamayadi (kichrayadi). Prujinali manometrning shkalasi ini \il o‘lchamda bo‘lgani uchun, prujina berilayotgan kuchlanish \.i ileformatsiya oralig‘ida proporsional holatda ishlaydi. Bir o‘ramli I• м11ma erkin uchining qo‘zg‘alishi 5...8 mm dan oshniaydi. Shuning in bun manometrlarda ko'rsatgichning burilish burchagini oshirish 11i.ugsadida tishli yoki richagli uzatish mexanizmi qo‘llaniladi.

17-rasm. Deformatsion (prujinali) manometrlaming sezgir elementlari.


Bir o‘ramli prujinali manometrlar namunaviy, nazorat qiluvchi va texnik asboblar sifatida tayyorlanadi. Aniqlik toifa (klass)lari 0,2 dan 4,0 gacha bo‘lib, 100 kPa dan ... 1000 MPa gacha odchash chegarasiga ega.
Ko‘p o‘ramli trubkali prujina ketma-ket ulangan bir nechta bir o‘ramli prujinalardan tashkil topgan bo‘lib, shuning hisobiga erkin uchi ma’lum miqdorda ko‘proq qo‘zg‘alib, qisman kuchlanish hosil qiladi. Shuning uchun ko‘p o‘ramli prujinalar qayd qiluvchi manometrlarda keng qodlaniladi. Keyingi paytlarda yuqori o‘lchash chegarasi 160 MPa ga teng bo‘lgan manometrlar ishlab chiqarilmoqda.
Membranali manometrlarda egiluvchan membrana (17- d rasm), yumshoq membrana rezinali qo‘shimcha prujina bilan (17- e rasm) membrana qutili, bir qutili (17-/rasm) va ikki qutili (17- g rasm) sezgir elementlar ishlatiladi.
MM turidagi membranali manometr (18- rasm) 2,5 MPa gacha bo'lgan bosimlarni o‘lchash uchun mo'ljallangan. Manometrda

н li hanayotgan bosim ta’sirida quti

/.l,i |oylashgan membrana 2 egilib,
11 hit nzatma 6 orqali richag 4 bilan
..I mgan slitok Jni qo‘zg‘atadi. Tishli
ii/nliiu lislili aylana 8 bilan bog‘liq
Ini lib, asbobning shkalasi 5 bo'yicha
ti nakailanuvchi ko‘rsatkich 7 bilan
inii|ina 9 orqali bog‘langan. Mano-
iim lining pastki qismida esa uni o‘l-
■ Imnayotgan obyektga o‘rnatish uchun
ши liallangan rezbali shtutser ko‘zda
Hililgan.
Membranali manometrlar uncha
t ilia bodmagan bosimlarni o‘lchash
ж Inin mo'ljallangan. 0‘lchash siste-
nura sczgirligining pastligi, rostlash-
iiiiig (|iyinligi va membrananing char-
. Ii.r.lii natijasida xarakteristikasining o‘zgarishi — membranali ma-
in mu lllaming kamchiligi hisoblanadi.
I giluvchi membrana, qutili manometrlar atmosfera bosimini и li lush uchun qo‘llaniladi va barometrlar deyiladi. Atmosfera bosimi и hula vakuum hosil qilingan geometrik yopiq membrana qutisiga i Гмi ko‘rsatadi. Membranalarni tayyorlash uchun bronza, jez va Minn nikelli qotishmalardan foydalaniladi.
Silfonli manometrlammg ishlash usuli o'lchanayotgan bosimning 11 •' ndalangiga gofrirlangan yupqa devorli silindrik sig‘im ko‘rinishida lavyorlangan sezgir elementning egilish deformatsiyasi natijasida hosil ho'lgan kuch bilan muvozanatlanishiga asoslangan (17- h, i rasm). ’.ilhmlar chinni, bronzadan yoki zanglamaydigan chidamli podatdan lavvorlanadi. Silfon devorining qalinligi 0,1...0.3 mm oralig‘ida ho’ladi, diametri esa 8 dan 150 mm gacha o‘zgaradi. Amalda chi- /n|h clastiklik xarakteristikasiga ega. Silfonning qattiqligini oshirish in Inin lining ichki qismiga vintli prujina joylashtiriladi (17- i rasm).
Sanoatda 25...400kPa gacha bo‘lgan bosim va bosimlar farqini vn 0...98 kPa gacha bo‘lgan siyraklanishni o‘lchaydigan silfonli in.inometrlar ishlab chiqariladi.