Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti ingliz tili grammatikasi va til amaliyoti


Download 0.77 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/55
Sana19.12.2021
Hajmi0.77 Mb.
#181959
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   55
Bog'liq
ingliz va ozbek tillarida sabab ergsh gapli qoshma gaplarning lingvokulturologik jihatlaring qiyosiy tahlili va ularni tarjima qilish hamda oqitish muammolari

There  being  a  serve storm at sea (As there was a serve strmat sea), the 

steamer could not leave thre port 

 

 

 

 

 

 

 

It being Sunday (As it was Sunday), the librarywas closed [29; 73]. 

 

Yuqorida  takidlaganimizdek  ingliz  tilida  ham  ,  o‟zbek  tilida  ham  sabab 



ergash  gaplar  turili  xil  gramatik  vositalar  yordamida  bog‟lanadi.  Lekin  bu 

bog‟lovchi  vositalarning  farqli  jihatlari  ham  mavjud  bo‟lib,  quyida  biz  ularning 

farqli  tomonlarini  qiyosiy jihatdan  tahlilini  ko‟rib chiqamiz.     

 

O‟zbek  tilida  sabab  ergash  gapni  bosh  gapga  bog‟lashga  hizmat  qiluvchi 



vositalarning  ko‟pchiligi  –gan,  -ganlik  qo‟shimchalariga  kelishik  qo‟shimchlari 

va  turli  hil  sababni ifodalovchi  so‟zlarni qo‟shish orqali yasaladi: 

 

 

1.  -gan,  -ganlik  qo‟shimchalariga dan chiqish kelishigini  qo‟shish orqali 



(-gan,  ganlik  +  dan)  sabab  ergash  gagpni  bosh  gapga  bog‟lovchi  vosita  hosil 

qilinadi  va  ko‟pincha  -gan+dan,  -ganlik+dan  formasi  orasida  egalik  affikslari 

qo‟shilib ketishi  mumkin  [5; 50]: 

 

 

 

 

 

 

 

Bu so‟zlar yarim pichirlash bilan va ham ko‟zlar ichki tomonga  alanglab 

turib aytilganidan, kelinning ko‟ngli duv etib ketdi [35; 446]. 

 

Kolxozlashtirish  haqida  mish-mish  gaplar  ko‟payganidan,  vodochka 

yonida chaqirilgan majlisga odam sig‟may ketdi [5; 446]. 

 

 

 

Miryoqubning qilmagan ishi yo‟qligidan, unga shu nomni berishgan edi 

[35; 62]. 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

42 


 

 

Oladigan hosilim qarz bilan uchma-uch kelaverganligidan, paxta ishini 

tashlab yuborgan edim [5; 50].  

 

 



 

 

 



 

 

Bunday gaplarda  sabab ergash gap oldin, bosh gap keyin keladi. 



 

Lekin  ingliz  tilida    kelishiklar  turlari  o‟zbek  tilidagi  kelishiklar  bilan  bir 

hil  bo‟lmagani  uchun  bu  kabi  bog‟lovchi  vositalarni  hosil  qila  olmaymiz. 

Chunki  biz    hozirgi  ingliz  tilida  kelishiklarning  ikkita  turini  ya‟ni  umumiy  (the 

common  case)  hamda  egalik  yoki  qaratqich  (possessive  or  Genative  case)  

kelishiklarini,  o‟zbek  tilida  esa  oltita  kelishik  turlarini  farqlashimiz  mumkin 

[12;10].  

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Shuning  uchun  ingliz  tilda  kelishiklar  bajaradigan  vazifani  ko‟proq 



predloglar bajaradi.   

 

2.–gani uchun, -ganlik uchun formalari bog‟lanadi [5; 50]: 

 

 

Xolmat  o‟zi  shuncha  tirishib  ishlab,katta  ro‟zg‟orni  yolg‟iz  boshila 



tebratgani uchun xotin ham, singlisi ham uni boshiga ko‟taradilar [35; 30].

 

Chindan ham burungi mingboshiga yaxshi bir uloqchi otni bekorga olib 



bergani uchun, ellikboshilikka istihqoq qozonganidan keyin rosa olti yillik umri 

o‟z  qishlog‟i  mingboshining  maxkamasi  o‟rtasida  daftar  ko‟tarib,  ot  chopish, 

qishlodan odam haydab chiqib, kattaga yo‟lga suv septirish bilan o‟tdi [35; 59].

 

Mehmonlar osh-suv taraddudiga yo‟l qo‟ymasdan, sut-qatiq bilan quruq 



choy  ichib,  darhol  o‟tirgan  joylariga  uzandilar  va  arvada  urinib  ketganlari 

uchun uzarar- uzarmas uyquvga ketdilar [35; 29]. 

 

 



 

 

Miryoqub  bilan  o‟sha  saylda  uchrashib  qolgani  uchun  sayrni  esdan 



chiqarishga vijdoni yo‟l qo‟ymaydi [35; 59]. 

 

 



 

 

 



3.  –gan,  ganlik  sababli  (tyfayli,  sababdan  orqasida,  natijasida) 

formalari  orqali  bog‟lanadi.  Bunday  qo‟shma  gaplarda  sabab  egash  gap  oldin, 

bosh gap keyin keladi: 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Yozda kolxoz  ishiga chiqanda ham o‟sha tirishqoqligini qo‟ymas, o‟n uch-

o‟n to‟rt yoshida ba‟zi katta o‟roqchilardan o‟zib ketganligi sababli u maktabda 

ham, dalada ham o‟zi to‟g‟risida ko‟p iliq gaplar eshitardi [34; 14]. 


 

43 


 

 

Bunday  qo‟shma  gaplarda  sabab  ergash  gap oldin, bosh gap keyin keladi



 

U ko‟p o‟qigani sababli, ko‟p narsa yodida turadi  

 

 

 

Ular bilan sof qonimiz qo‟shilgani tufayli, shuhratimiz ortdi   

 

Chovachilikni  tez  rivojlantirish  hamda  texnika  ekinlarini  yetishtiruvchi 

rayonlarni don bilan taminlash zarur bo‟lgani sababli, bizda don yetishtirishni 

yanda tez suratlar bilan yuksaltirishni taminlash lozim  [5; 50]. 

 

 



O‟zbek  tilidagi  gani  uchun,  -ganlik  uchun,  –gan,  ganlik  sababli 


Download 0.77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   55




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling