Заки достонлари


Download 1.42 Mb.
Pdf ko'rish
bet38/118
Sana21.04.2023
Hajmi1.42 Mb.
#1375985
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   118
Bog'liq
ХАЛҚ ОҒЗАКИ ДОСТОНЛАРИ ТИЛИНИНГ ЛИНГВОСТАТИСТИК ТАҲЛИЛИ

б) [сон+та-сон+та] қолипида: Қорахон подшонинг бешта – 
тўртта катта амалдорлари, уламолари ўғлининг олдига борса керак 
(Рав.86). Бешта-ўнта отдан олиб келади (Алп.226). Бирови: ўнта-
ўнта бўп кетайик, - деди (Алп.59). 
Тартиб сон. [саноқ сон]+[инчи]=(тартиб сон) қолипи ҳам 
чексиз микдорда тартиб сон ясайди. Ниҳоят, қирқ биринчи куни 
Оқтошга етди (О.60). Хон Аҳмадга никоҳ қилди биринчи // Хон 
Аҳмаднинг Оқбилакдай ёрини //Эрназарга никоҳ қилди иккинчи // 
Аҳмаджони қарғаб юрган парини// Алмуҳаммадга никоҳ қилди 
учинчи // Аҳмаджоннинг қалдирғоч жигарини.// қирқ йигитга никоҳ 
қилди тўртинчи // Оқбилакнинг келган канизларини (Я.Аҳм.283). 
Биринчи сонининг маъноси аввал, аввали, аввалам бор
дастлабки, олдин каби сўзлар орқали синонимик холда ишлатилади. 
Биздан беадаблик ўтмасин, бовани қаторимизга ўтказиб, аввал 
таомни бошланг дейишимиз керак,- деди (О.82). Олдин келганни 
қурбони бўлай (О.19). Қалинимни даставвал айтсам мен // Ярмини 
берсин Оқтош элининг (0.85). 


42 
Тақсим сон. [Дона сон]+[-дан]=(тақсим сон) қолипидаги 
ҳосиладан предметларнинг тенг тақсим этилганлиги ифодаланади. Ўн 
тўққиз хил таом тайёр бўлиб, ҳар бири биттадан тилла товоққа 
солинган (0.20). Тўрт отнинг устини оғир ёптирди, тонг шамолига 
қотирди, иккита-иккитадан миндириб дарвозага чоптирди 
(Рус.364).
Жамловчи сон. Бу сон қуйидаги қолипларда ясалади:
а) {[иккидан бешгача миқдор номи]+[ов]=[жамловчи сон]}
Қизларнинг қорни тўйди, ... бир хил шўх кам уйқу қизлар, жўра 
бўлиб: учов биров, тўртов биров, олтов биров бўлиб, гул термакка 
гулзорларни оралаб... (Рав.44). Ларзон каниз икки канизнинг қўлидан 
ушлаб, учов бўлиб отни эгарлаш учун таблага бордилар (О.26). 

Download 1.42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling