Заки достонлари

б) {[иккидан бешгача миқдор номи]+[-ала]=[жамловчи сон]}. 
Ташқаридан кириб келса Орзигул // Кўзи тушди иккаласин ёшига 
(О.10).
в) {[жамловчи сон]+[эгалик қўшимчаси]} қолипнинг ҳосиласи 
от бажарган вазифа маъносини ифодалайди: Ташқаридан кириб келса 
Орзигул // Кўзи тушди иккаласи ёшига (О.10 ). Мирғазаб қараса 
иккови ухлаб ётибди (Рав.53). Мисолларда жамловчи сонлардан 
миқдор – лексик маъно сусайиб, ўрнини «шахс» маъноси эгаллайди. 
Ўзбек адабий тилида жамловчи сон қўшимчалари –ов, -ала, -овлон 
асосан еттигача бўлган сонларга қўшилади. Услуб талаби билан ушбу 
қўшимчалар еттидан юқори бўлган сонларга ҳам қўшилган. Масалан: 
Эллов қўрқса, келсин олтмиш, етмиши // Ким талабкор бўлса, 
келсин майдона! (Я.Ахм.286). Мисолимизда фақат эллик сони эллов 
тарзида талаффуз қилинган. 
Чама сони. Предметнинг ноаниқ миқдорини, тахминий ҳисобни 
билдиради. Қуйдаги қолипларда чама сон воқелашади:
а) {[саноқ сон]+[-ча]=[чама сон]}. Булар орқасидан уч юзча қиз 
ўйнашиб (Рав.37). Эшитаман тўқсонча бор қалангиз // Пеш хизматга 
тайёр турар тўрангиз (О.62). Шу бугун борувдим қизинг олдига //Ўн-
ўн бешча қизилоёқ бор экан (Хур.80). Кўпкарини чопиб ётур // ўн 
икки мингча бойвачча (Алп.337). 
{[саноқ сон]+[сўз+-ча]=[чама сон]} қолипининг ҳосиласидан 
чама, тахмин маъносини шакллана. Масалан: Бу орада ўттиз кунча 
бўлибди // Гул энама узмай совчи қўяди (Алп.343). Орадан бир йилча 
вақт ўтди (Ойч. 120).
б) композицион усул билан ҳосил бўлган чама сон жуфтлашади 
Улар жуфт ҳолда келганда иккала компонент ҳам белгисиз 

---

43 
қўланилади: Элакка жўнаб кетди, борса, беш-олти хотинлар уни-
буни гапириб ўтирибди (Алп.334). Отни тезлаб бир-икки қамчи 
ўрайин, аждаҳар беғам ётган экан, хабар топгунча шамолдай 
ғувуллаб, устига бориб қолайин (Рус.415). Бир-икки қирдан ошди, 
бир ёлғизоёқ йўлга тушди (Рав.27). 
в) ошган, янашган, ортиқ, яқин каби сўзлар ёрдамида ҳам чама 
маъноси ясалади: Равшанхон қараса, бир кўса: жуда кўҳна бўлиб 
кетган пир кўса, уч юздан ошган, тўрт юзга янашган, жуда қари 
кўса, ёшидан адашган, балки беш юзга кирган, дақюнус кўрган, жами 
эл-халққа фириб берган (Рав.40). Олтмишдан ошган эди, тишлари 
тушган эди (Ойч.24). Чокари Эрназар йигирма ёшларда бўлган, 
қадди-қомати ҳам йўлбарсдай ўсган эди (Ойч.26).