Zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi akademiyasi inson huquqlari umumiy nazariyasi
Download 2.94 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 45-modda Qomita Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasiga Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash orqali oz ishi haqida yilik maruzani taqdim etadi. V QISM
- VI QISM 48-modda
- 50-modda Mazkur Pakt qarorlari biror bir cheklashlarsiz yoki olib tashlashsiz federativ davlatlarning hamma qismlariga tatbiq etiladi. 51-modda
- IQTISODIY, IJTIMOIY VA MADANIY HUQUQLAR TOGRISIDAGI XALQARO PAKT
- I QISM 1-modda
- II QISM 2-modda
- III QISM 6-modda
- 9-modda Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar har bir insonning ijtimoiy taminlanish, jumladan, ijtimoiy sugurta huquqini etirof etadi. 10-modda
42-modda 1. a) 41-moddaga muvofiq Qo'mitaga yuborilgan biror bir masala manfaatdor ishtirokchi-davlatlarni qoniqtiradigan darajada yechilmagan bo'lsa, Qo'mita manfaatdor ishtirokchi-davlatlarning oldindan bergan roziligiga binoan maxsus Kelishtiruvchi komissiya (bundan buyon «Komissiya») tayinlashi mumkin. Mazkur Pakt qoidalariga rioya qilgan holda masalani yaxshilik bilan hal etish maqsadida manfaatdor ishtirokchi- davlatlarga Komissiya xolis xizmat ko'rsatadi. b) Komissiya manfaatdor ishtirokchi-davlatlarga maqbul besh nafar shaxsdan iborat bo'ladi. Agar manfaatdor ishtirokchi-davlatlar uch oy mobaynida Komissiyaning to'liq yoki qisman tarkibi borasida bir to'xtamga kelolmasa, tayinlanmoqchi bo'lgan, 218 ammo bir to'xtamga kelinmagan Komissiya a'zolari yashirin ovoz berish yo'li bilan Qo'mita a'zolarining aksariyati, ya'ni uchdan ikki qismi ovozi bilan saylanadi. 2. Komissiya a'zolari o'z azifalarini o'z nomidan bajaradi. Ular ushbu Paktda qatnashmayotgan manfaatdor ishtirokchi-davlatlarning yoki 41-moddaga binoan bayonot bermagan qatnashchi-davlatning fuqarolari bo'la olmaydi. 3. Komissiya o'z raisini saylaydi va o'z shaxsiy tartib-qoidalarini belgilaydi. 4. Komissiya yig'ini odatda Birlashgan Millatlar Tashkilotining Markaziy muassasalarida yoki Birlashgan Millatlar Tashkilotining Jenevadagi bo'limida o'tkaziladi. Ammo yig'inlar Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi va tegishli ishtirokchi-davlatlar bilan maslahatlashilgan holda, Komissiya tomonidan belgilanadigan qulay joylarda ham o'tkazilishi mumkin. 5. 36-moddaga muvofiq taqdim etiladigan kotibiyat shuningdek, mazkur modda asosida tayinlanadigan Komissiyaga xizmat ko'rsatadi. 6. Qo'mita tomonidan olingan va o'rganilgan axborot Komissiya ixtiyoriga taqdim etiladi va Komissiya axborot ishiga aloqador har qanday ma'lumotni taqdim etishlarini so'rab manfaatdor ishtirokchi-davlatlarga murojaat qilishi mumkin. 7. Komissiya masalani to'liq ko'rib chiqqanida (lekin hamma hollarda mazkur masala unga ko'rib chiqish uchun berilganidan keyin eng ko'pi bilan 12 oydan kechikmay), u manfaatdor ishtirokchi-davlatlarga yuborish uchun Qo'mita raisiga ma'ruza taqdim etadi: a) agar Komissiya o'n ikki oy mobaynida mazkur masalani ko'rib chiqishni tugallay olmasa, u o'z ma'ruzasida o'sha masalani ko'rib chiqish qay ahvolda ekanligini qisqacha bayon etish bilan cheklanadi; b) agar masala mazkur Paktda tan olingan inson huquqlariga rioya etish asosida yaxshilik bilan hal etilgan bo'lsa, Komissiya o'z ma'ruzasida dalillar va kelishilgan qarorlarni qisqacha bayon etish bilan cheklanadi; c) agar “b” kichik bandida ta'kidlangan bir to'xtamga kelinmagan bo'lsa, Komissiya ma'ruzasi manfaatdor ishtirokchi-davlatlar o'rtasidagi bahsga aloqador barcha ashyoviy dalillar borasidagi xulosalardan va Komissiyaning ushbu masalani yaxshilik bilan hal etish to'g'risidagi fikr-mulohazalaridan iborat bo'ladi. Mazkur ma'ruza tarkibiga manfaatdor davlatlarning yozma va og'zaki taqdimnomalari kiradi; d) agar Komissiya ma'ruzasi “s” kichik bandiga muvofiq taqdim etilayotgan bo'lsa, manfaatdor ishtirokchi davlatlar o'sha ma'ruzani olganidan so'ng uch oy muddat mobaynida ma'ruza mazmuni maqbul yoki nomaqbulligi haqida Qo'mita raisiga ma'lum qiladi. 8. Ushbu moddaning qarorlari 41-moddada ko'rsatilgan Qo'mita majburiyatlarini kamsitmaydi. 9. Manfaatdor ishtirokchi-davlatlar Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi taqdim etgan smetaga muvofiq Komissiya a'zolarining barcha harajatlarini baravar ko'taradilar. 10. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi, agar zarur bo'lsa, ushbu moddaning 9 bandiga binoan manfaatdor ishtirokchi-davlatlar Qo'mita a'zolarining xarajatini qoplaguncha o'sha xarajatlarni to'lash huquqiga ega. 219 43-modda 42-moddaga muvofiq tayinlanishi mumkin bo'lgan Qo'mita a'zolari va maxsus Kelishtiruvchi Komissiya a'zolari Birlashgan Millatlar Tashkilotining imtiyozlari va immunitetlari haqidagi Konvensiyaning tegishli bo'limlarida ta'kidlanganidek, Birlashgan Millatlar Tashkiloti xizmat safariga jo'natadigan ekspertlar imtiyozlari, yengilliklari va immunitetlaridan foydalanish huquqiga ega. 44-modda Ushbu Paktni amalga oshirish haqidagi qoidalar Birlashgan Millatlar Tashkiloti va ixtisoslashtirilgan muassasalarining ta'sis hujjatlarida ko'rsatilgan yoki ularga muvofiq bo'lgan inson huquqlari borasidagi taomillarga zarar yetkazilmasdan qo'llanadi hamda mazkur Paktda ishtirok etuvchi davlatlarga ular o'rtasidagi umumiy va maxsus bitimlarga binoan amal qilayotgan nizolarni hal etishda boshqa tartib-qoidalarni qo'llashga to'siq bo'la olmaydi. 45-modda Qo'mita Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasiga Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash orqali o'z ishi haqida yilik ma'ruzani taqdim etadi. V QISM 46-modda Ushbu Paktdagi hyech bir narsa mazkur Paktga tegishli bo'lgan predmetlar bo'yicha Birlashgan Millatlar Tashkilotining turli organlari va ixtisoslashtirilgan muassasalarining tegishli burch-333 larini aniqlab beradigan Birlashgan Millatlar Tashkiloti Nizomining va ixtisoslashtirilgan muassasalar Nizomi qarorlarining ahamiyatini pasaytiradi, deb talqin qilinishi mumkin emas. 47-modda Ushbu Paktdagi hyech bir narsa barcha xalqlarning o'z tabiiy boyliklari va resurslariga to'laligicha va erkin egalik qilish hamda foydalanish borasidagi ajralmas huquqini kamsitadi, deb talqin qilinishi mumkin emas. VI QISM 48-modda 1. Mazkur Pakt Birlashgan Millatlar Tashkilotining yoki uning ixtisoslashtirilgan muassasalarining a'zosi bo'lgan har bir davlat tomonidan, Xalqaro Sud Statusining ishtirokchisi bo'lgan har qanday davlat tomonidan, ushbu Paktda qatnashish uchun Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasi taklif qilgan har qanday davlat tomonidan imzolash uchun ochiqdir. 2. Ushbu Pakt ratifikasiya qilinishi kerak. Ratifikasiya yorliqlari Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga saqlash uchun topshiriladi. 220 3. Ushbu Pakt mazkur moddaning 1 bandida ko'rsatilgan har qanday davlatning qo'shilishi uchun ochiqdir, 4. Qo'shilish haqidagi hujjat saqlash uchun Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga topshirilgach, qo'shilish yakunlanadi. 5. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi ushbu Paktni imzolagan yoki unga qo'shilgan barcha davlatlarni ratifikasiya yorlig'i yoki qo'shilish to'g'picidagi hujjati saqlash uchun topshirilganligi borasida xabardor qiladi. 49-modda 1. Mazkur Pakt Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga qo'shilish haqidagi o'ttiz birinchi ratifikasiya yorlig'i yoki hujjat saqlash uchun topshirilgan kundan boshlab uch oy o'tgach kuchga kiradi. 2. Ushbu Paktni ratifikasiya qilgan yoki unga qo'shilgan har bir davlat uchun qo'shilish haqidagi o'ttiz beshinchi ratifikasiya yorlig'i yoki hujjat saqlash uchun qabul qilinganidan so'ng mazkur Pakt o'sha davlatning o'zi ratifikasiya qilgan yorlig'i yoki qo'shilish to'g'risidagi hujjat saqlash uchun topshirilgan kundan boshlab uch oy o'tgach kuchga kiradi. 50-modda Mazkur Pakt qarorlari biror bir cheklashlarsiz yoki olib tashlashsiz federativ davlatlarning hamma qismlariga tatbiq etiladi. 51-modda 1. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi har qanday davlat tuzatishlar taklif etishi va ularni Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga taqdim qilishi mumkin. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi har qanday taklif etilgan tuzatishlarni mazkur Paktda ishtirok etuvchi davlatlarga yuboradi va unga ushbu davlatlar mazkur takliflarni ko'rib chiqish va bu borada ovoz berish maqsadida ishtirokchi-davlatlar konferensiyasini chaqirishni ma'qullashyaptimi yoki ma'qullashmayaptimi ekanligini xabar qilishini so'rab iltimos qiladi. Agar ishtirokchi davlatlarning kamida uchdan bir qismi shunday konferensiya chaqirishni ma'qullasa, Birlashgan Millatlar Tashkiloti homiyligida Bosh kotib bu konferensiyani chaqiradi. Ushbu Konferensiyada ishtirok etib, ovoz berishda qatnashuvchi ishtirokchi- davlatlarning ko'pchilik ovozi bilan qabul qilingan har qanday tuzatish Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasiga tasdiqlatish uchun taqdim etiladi. 2. Tuzatishlar ularni Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasi tasdiqlagandan so'ng ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlarning uchdan bir qismi qabul qilishi bilan mazkur davlatlar Konstitusiyasi tartib-qoidalariga asosan kuchga kiradi. 3. Tuzatishlar kuchga kirgan paytdan boshlab, uni qabul qilgan ishtirokchi-davlatlar uchun majburiy bo'lib qoladi, boshqa ishtirokchi-davlatlar uchun esa mazkur Pakt qarorlari va ular ilgari qabul qilgan har qanday tuzatishlarni bajarish majburiy bo'ladi. 221 52-modda 46-moddaning 5 bandiga muvofiq qilinadigan bildirishlardan qat'iy nazar, Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi o'sha moddaning 1 bandida ta'kidlangan barcha davlatlarni quyidagilar xususida xabardor qiladi: a) 48-moddaga muvofiq imzolash, ratifikasiya qilish va qo'shilish haqida; b) 48-moddaga muvofiq ushbu Paktning kuchga kirish sanasi va 51-moddaga muvofiq har qanday tuzatishlarning kuchga kirish sanasi haqida. 53-modda 1. Ushbu Pakt ingliz, ispan, xitoy, rus va fransuz tillarida tuzilgan va barchasi teng kuchga ega hamda ular Birlashgan Millatlar Tashkiloti arxiviga saqlash uchun topshirilishi kerak. 2. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi mazkur Paktning tasdiqlangan nusxalarini 48-moddada ko'rsatilgan barcha davlatlarga jo'natadi. 222 3-ilova IQTISODIY, IJTIMOIY VA MADANIY HUQUQLAR TO'G'RISIDAGI XALQARO PAKT Bosh Assambleyaning 1966 yil 16 dekabrdagi 2200 A(XXI)-rezolyusiyasi bilan imzolash, ratifikasiya qilish va qo'shilish uchun qabul qilingan va ochilgan. 1976 yil 3 yanvardan kuchga kirgan. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nizomida e'lon qilingan prinsiplarga muvofiq, insoniyat oilasining hamma a'zolariga xos bo'lgan qadr-qimmat hamda teng va buzilmas huquqlarini tan olish prinsiplari ozodlik, adolat va yalpi tinchlikning negizi ekanligini e'tiborga olib, ushbu huquqlar inson shaxsiga xos qadr-qimmatdan kelib chiqishini e'tirof etib, Inson huquqlari umumjahon deklarasiyasiga muvofiq qo'rquv va muhtojlikdan holi bo'lgan ozod inson shaxsining ideali har bir kishi o'z fuqarolik va siyosiy huquqlaridan, shuningdek, o'z iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlaridan foydalanishi mumkin bo'lgan sharoit yaratilgandagina ro'yobga chiqishini e'tirof etib, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nizomiga ko'ra davlatlar inson huquqlari va erkinliklariga umum rioya etishi hamda hurmat qilishini rag'batlantirishi shart ekanligini e'tiborga olib, har bir alohida inson boshqa odamlar va o'zi mansub jamoaga nisbatan majburiyati bo'lgani holda mazkur Paktda tan olinayotgan huquqlarni rag'batlantirish va ularga rioya etishga erishishi lozimligini e'tiborga olib, quyidagi moddalar borasida kelishib oldilar: I QISM 1-modda 1. Barcha xalqlap o'z taqdirini o'zi belgilash huquqiga egadir. Ushbu huquq orqali ular o'z siyosiy maqomini va o'z iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy taraqqiyotini erkin holda ta'minlaydi. 2. Barcha xalqlar o'z maqsadlariga erishmoq uchun o'z tabiiy boyliklari va resurslariga egalik qiladi, bunda o'zaro foyda prinsipiga asoslangan xalqaro iqtisodiy hamkorlik va xalqaro huquqdan kelib chiqadigan biror bir majburiyatga zarar yetmasligi lozim. Hyech bir xalq o'ziga tegishli bo'lgan tirikchilik vositalaridan hyech qachon mahrum qilinmasligi shart. 3. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi barcha davlatlar, shu jumladan, o'z-o'zini boshqara olmayotgan va vasiy bo'lgan hududlarni boshqarish uchun javob beruvchi davlatlar 223 Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nizomi qoidalariga muvofiq o'z taqdirini o'zi belgilash huquqini amalga oshirishni rag'batlantirishlari va bu huquqni hurmat qilishlari lozim. II QISM 2-modda 1. Ushbu Paktda qatnashuvchi har bir davlat yakka tartibda va xalqaro yordam va hamkorlik tartibida, jumladan, iqtisod va texnika sohalarida mazkur Paktda e'tirof etilgan huquqlarning asta-sekin to'liq ro'yobga chiqishini ta'minlash uchun barcha zarur usullar bilan, jumladan, qonuniy choralar ko'rish orqali mavjud resurslarning iloji boricha keng doirasida tadbirlar ko'rish majburiyatini oladi. 2. Ushbu Paktda qatnashuvchi davlatlar mazkur Paktda e'lon qilingan huquqlarni biror bir kamsitishsiz, ya'ni irqi, tana rangi, jinsi, dini, siyosiy yoki boshqa e'tiqodidan, milliy yoki ijtimoiy kelib chiqishi, mulkiy ahvoli, nasl-nasabi yoki boshqa holatlardan qat'iy nazar, kafolatlash majburiyatini oladilar. 3. Rivojlanayotgan mamlakatlar inson huquqlari va o'z xalqi xo'jaligini zarur tarzda hisobga olgan holda o'z mamlakatlari fuqarolari bo'lmagan shaxslarga mazkur Paktda e'tirof etilayotgan iqtisodiy huquqlar uchun qay darajada kafolat berishlarini o'zlari belgilashlari mumkin. 3-modda Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar mazkur Paktda ko'rib chiqilgan hamma iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlardan foydalanishda erkaklar va ayollarga teng huquq berish majburiyatini oladilar. 4-modda Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar mazkur Paktga ko'ra biror bir davlat huquqlardan foydalanish borasida shunday cheklashlarni belgilashi mumkinligini, bu qonunda aks etib, o'sha cheklashlar qayd etilgan huquqlar tabiatiga uyg'un bo'lishini hamda u demokratik jamiyatda umumiy farovonlikka ko'maklashish maqsadidagina bo'lishi lozimligini e'tirof etadilar. 5-modda 1. Mazkur Paktdagi biror bir narsa birorta davlat, birorta guruh yoki birorta shaxs ushbu Paktda e'tirof etilgan har qanday huquq va erkinlikni yo'q qilishga qaratilgan yoki shu Paktda ta'kidlanganidan ko'ra ko'proq cheklashga qaratilgan faoliyat bilan shug'ullanish yoki qandaydir xatti-harakat sodir etish huquqiga ega, degan mazmunda talqin etilishi mumkin emas. 2. Ushbu Paktda ishtirok etayotgan biror bir davlatda qonun, konvensiya, qoida yoki urf-odat tariqasida tan olingan yoki mavjud bo'lgan insonning asosiy huquqlari ushbu Paktda tan olinmaydi yoki kam miqdorda tan olinadi, degan bahonada bu huquqlar cheklanishi yoki pisand etilmasligiga yo'l qo'yilmaydi. 224 III QISM 6-modda 1. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar har bir insonning ishlab mablag' topish imkoniyatini qamrab oladigan mehnat qilish huquqini tan oladi. Mehnat turini har bir odam erkin holda tanlaydi yoki erkin holda rozi bo'ladi. Shu Pakt ishtirokchisi bo'lgan davlatlar esa fuqarolarni mazkur huquq bilan ta'minlash uchun zarur choralar ko'radi. 2. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar mazkur huquqni to'liq amalga oshirish maqsadida ko'rish kerak bo'lgan tadbirlarga hunar-texnika ta'limi va tayyorgarlik dasturi, insonning asosiy siyosiy va iqtisodiy erkinliklariga kafolat beruvchi sharoitlarda uzluksiz holda iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy taraqqiyotga odamlarning ishlab chiqarishda to'liq band bo'lishiga erishish usuli va yo'llari kiradi. 7-modda Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar har bir kishining adolatli va qulay shart- sharoitga ega bo'lgan mehnat qilish huquqini, jumladan quyidagilarni tan oladi: a) barcha mehnatkashlarga kamida quyidagilarni ta'minlaydigan haq; i) teng qiymatga ega mehnat uchun hyech bir tafovutsiz adolatli ish haqi va teng daromad, ayni paytda jumladan, ayollarga erkaklarnikidan kam bo'lmagan mehnat sharoitiga kafolat berilishi hamda teng mehnat uchun teng haq to'lanishi kerak; ii) mazkur Paktning qarorlariga muvofiq ular va ularning oilalari uchun qoniqarli bo'lgan turmush; b) xavfsizlik va gigiyena talablariga javob beruvchi ish sharoiti; c) mehnat staji va malaka asosidagina ishda tegishli yanada yuqoriroq mansablarga ko'tarilish uchun bir xil imkoniyat; d) dam olish, bo'sh vaqt imkoniyatining bo'lishi va oqilona cheklangan ish vaqti hamda haq to'lanadigan ta'til, shuningdek, bayram kunlari uchun haq. 8-modda Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar quyidagilarni ta'minlash majburiyatini oladilar: a) har bir insonning o'z iqtisodiy va ijtimoiy manfaatlarini amalga oshirish va himoyalash uchun kasaba uyushmalari tashkil etish va o'z ixtiyori bilan ana shu uyushmalarga kirish huquqi. Buning uchun tegishli tashkilot qoidalariga rioya qilish shart. Ko'rsatib o'tilgan huquqdan foydalanishga hyech bir cheklanish qo'yilmaydi, qonunda ko'zda tutilgan va demokratik jamiyatda davlat xavfsizligi yoki jamoat tartibi manfaatlari yo'lidagi, yoki boshqalarning huquq va erkinligini muhofaza etishdagi huquqlar bundan mustasno; b) kasaba uyushmalarining milliy federasiya yoki konfederasiya tuzish huquqi va milliy federasiya, konfederasiyalarning xalqaro kasaba uyushmalari tuzish yoki shu kabi uyushmalarga birlashish huquqi; c) kasaba uyushmalarining hyech bir to'siqsiz, cheklashlarsiz faoliyat yuritish huquqi, qonunda ko'zda tutilgan va demokratik jamiyatda davlat xavfsizligi yoki 225 jamoat tartibi manfaati yoki boshqalarning huquq va erkinligini muhofaza etish uchun zarur bo'lgan huquqlari bundan mustasno; d) har bir mamlakatning qonunlariga muvofiq amalga oshiriladigan ish tashlash huquqi. 2. Ushbu modda qurolli kuchlar, polisiya yoki davlat ma'muriyati tarkibidagi shaxslar uchun mazkur huquqlardan foydalanishda qonuniy cheklash kiritilishiga to'sqinlik qilmaydi. 3. Ushbu moddadagi hyech narsa 1948 yilgi Xalqaro mehnat tashkilotining konvensiyasida ishtirok etuvchi davlatlarga uyushmalar erkinligi va tashkilotlar tuzish huquqini himoya qilish ko'rsatilgan konvensiyada nazarda tutilgan kafolatlarga ziyon yetkazgan holda qonuniy aktlar qabul qilish yoki ushbu kafolatlarga ziyon yetkazadigan qonunni qo'llash huquqini bermaydi. 9-modda Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar har bir insonning ijtimoiy ta'minlanish, jumladan, ijtimoiy sug'urta huquqini e'tirof etadi. 10-modda Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar quyidagilarni tan oladi: 1. Jamiyatning tabiiy va asosiy hujayrasi hisoblanmish oilaga imkoni boricha keng ko'lamda yordam berilishi va muhofaza etilishi zarur. Ayniqsa, u shakllanayotgan davrda bunday ko'mak zarur, chunki mustaqil bo'lmagan bolalar va ular tarbiyasi borasidagi g'amxo'rlik hozircha oila zimmasiga tushmoqda, nikoh nikohdan o'tayotganlarning erkin roziligiga ko'ra tuzilmog'i lozim. 2. Bola tug'ilishidan oldin va undan keyingi davrda onalarga alohida e'tibor berilishi lozim. Bu davr mobaynida ishlovchi onalarga haq to'lanadigan ta'til yoki ijtimoiy ta'minot bo'yicha yetarli nafaqa bilan ta'til berilishi kerak. 3. Barcha bolalar va o'smirlarga hyech bir kamsitishsiz, oilaviy kelib chiqishi yoki boshqa belgilaridan qat'iy nazar, alohida himoya choralari va yordam ko'rsatilishi shart. Bolalar va o'smirlar iqtisodiy va ijtimoiy ekspluatasiyadan himoyalangan bo'lishi kerak. Ularning mehnatini axloqi va salomatligi uchun zararli bo'lgan yoki hayot uchun xavfli sohalarda, yoki ularning normal o'sishi uchun zarar keltirishi mumkin bo'lgan sohalarda qo'llash qonun bilan jazolanishi kerak. Bundan tashqari, davlat shunday yosh chegarasini belgilab qo'yishi kerakki, shu chegaradan quyi yoshdagi bolalar mehnatidan foydalanish ta'qiqlanishi va qonun bilan jazolanishi lozim. 11-modda 1. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar har bir kishi o'zi va oilasi uchun yetarlicha oziq-ovqat, kiyim-kechak va uy-joy hamda turmush sharoiti to'xtovsiz yaxshilanib borishini o'z ichiga oladigan yetarli turmush darajasi bo'lish huquqini e'tirof etadi. Mazkur ishtirokchi-davlatlar ushbu huquqlar amalga oshirilishini ta'minlash uchun zarur choralarni ko'radi, ayni paytda erkin kelishuvga asoslangan xalqaro hamkorlikning bu boradagi muhim ahamiyatini e'tirof etadi. 226 2. Mazkur Paktda ishtirok etuvchi davlatlar har bir kishining ochlikdan holi bo'lishdek asosiy huquqini tan olgan holda, quyidagi vazifalarni amalga oshirish uchun aniq dasturlarni o'tkazishni qamrab oladigan zarur choralarni ko'rishlari kerak: a) texnik va ilmiy bilimlardan keng ko'lamda foydalanish, ov-qatlanish tamoyillari to'g'risidagi bilimlarni yoyish, tabiiy resurslardan yanada samarali foydalanish va o'zlashtirish uchun agrar tizimni takomillashtirish yoki isloh qilish yo'li bilan oziq- ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish, saqlash va taqsimlash uslublarini yaxshilash; va b) ehtiyojga muvofiq va oziq-ovqat mahsulotlarini import yoki eksport qiluvchi mamlakatlarning muammolarini hisobga olgan holda, jahondagi oziq-ovqat zahiralarining adolatli taqsimlanishini ta'minlash. 12-modda 1. Mazkur Paktda ishtirok etuvchi davlatlar har bir kishining jismoniy va ruhiy salomatlik jihatdan oliy darajaga yetishi huquqini e'tirof etadi. 2. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar ko'rishi kerak bo'lgan choralar quyidagi ishlar uchun zarur tadbirlarni o'z ichiga oladi: a) o'lik go'daklar tug'ilishini va bolalar o'limini qisqartirish hamda bolalarning sog'lom rivojlanishini ta'minlash; b) tashqi muhitning hamma jihatlarini va sanoatda mehnat gigiyenasini yaxshilash; c) yuqumli, endemik, kasbiy va boshqa kasalliklar oldini olish, davolash hamda ularga qarshi kurashish; d) kasal bo'lgan hollarda hammaga tibbiy yordam ko'rsatish va tibbiy parvarishni ta'minlaydigan sharoit yaratish. 13-modda 1. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar har bir kishining ta'lim olish huquqini e'tirof etadi. Ular ta'lim inson shaxsining to'liq rivojlanishi va uning qadr-qimmatini anglashiga qaratilgan bo'lishi lozim, inson huquqlari va asosiy erkinliklarini hurmat qilishni mustahkamlash zarur, degan fikrga keladi. Shuningdek, ta'lim barchaga erkin jamiyatning foydali a'zolari bo'lishga imkon yaratishi, barcha irqiy, etnik va diniy guruhlar o'rtasidagi do'stlikka, xayrixohlikka va sabr-toqatli bo'lishga hamda Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni saqlash borasidagi ishiga ko'maklashishi lozim, degan fikrga keladi. 2. Mazkur Paktda ishtirok etuvchi davlatlar ushbu huquqlarning to'liq amalga oshirilishi uchun quyidagi ishlarni amalda bajarish kerakligini e'tirof etadi: a) boshlang'ich ta'lim hamma uchun majburiy va tekin bo'lishi kerak; b) o'rta ta'limning barcha shakllari, jumladan, hunar-texnika o'rta ta'limi ochiq bo'lishi va barcha zarur choralar ko'rilib, xususan, asta-sekin pulsiz ta'lim olishni joriy etish yo'li bilan barchaning imkoni yetadigan darajaga erishish lozim; c) har bir insonning qobiliyatini hisobga olgan holda barcha zarur choralarni ko'rish, xususan, asta-sekin bepul ta'lim olishni joriy etish yo'li bilan oliy ta'lim olish hamma uchun imkon yetadigan darajada bo'lishiga erishish kerak; d) oddiy ta'lim, boshlang'ich ta'limning to'liq kursini o'tmagan yoki tugallamagan kishilar uchun imkon boricha rag'batlantirilishi yoki jadallashtirilishi lozim; 227 e) barcha darajadagi maktablar tarmoqlari faol rivojlantirilishi, stipendiyalarning qoniqarli tizimi belgilanishi va o'qituvchilarning moddiy ahvoli doimiy ravishda yaxshilanib borishi kerak. 3. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar ota-onalarning va tegishli hollarda qonuniy vasiylarning o'z farzandlari uchun davlat hokimiyati ta'sis etgan maktablarnigina emas, ta'lim olish uchun davlat tomonidan belgilanishi yoki tasdiqlanishi mumkin bo'lgan eng kam talabga javob beruvchi maktablarni ham tanlab olish erkini hurmat qilish majburiyatini oladi. Ota-onalar yoki qonuniy vasiylarning bu erkiga o'z shaxsiy e'tiqodiga ko'ra farzandlarini diniy va axloqiy ta'lim bilan ta'minlashlari ham kiradi. 4. Mazkur moddaning hyech bir qismi ayrim shaxslar va muassasalarning ushbu moddaning birinchi bandida bayon qilingan tamoyillarga og'ishmay rioya etib va ushbu muassasalarda berilayotgan ta'lim davlat tomonidan belgilab qo'yilishi mumkin bo'lgan eng kam talablarga javob berishiga rioya qilib o'quv yurtlari ochish borasidagi erkinligini kamsitadi, degan mazmunda talqin qilinmasligi kerak. Download 2.94 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling