Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Асосий фаолиятга доир харажатлар деганда корхона уставида 
белгиланган асосий фаолият билан боғ лиқ харажатлар тушунилади. «Маҳ 
сулот (иш, хизмат)ларни ишлаб чиқариш ва сотиш харажатлари ҳ амда 
молиявий натижаларни шакллантириш тўғ рисида Низом» ва 21-сон БҲ МС га 
мувофиқ корхоналарнинг асосий фаолияти билан боғ лиқ харажатларни, ўз 
навбатида, қуйидаги тўртта қуйи гуруҳга ажратилади:
 Сотиш таннархига киритилган харажатлар – буларга сотилган маҳ 
сулотлар, товарлар, ишлар ва хизматларнинг таннархига киритилган 
харажатлар киради. 
 Давр харажатлари –буларга маҳ сулотларни (товарларни, иш ва 
хизматларни) сотишга, корхонани маъмурий-бошқарувига ва бошқа операцион 
фаолиятига доир харажатлар киради. Ушбу харажатлар маълум ҳ исобот 
даврида юз беради, шунинг учун улар ҳ исобот даври харажатлари деб ҳ ам
аталади. 
 Келгуси давр харажатлари - бу корхонанинг келгуси асосий 
фаолиятига доир, лекинда ҳ исобот даврида амалга оширилган харажатлари. 
Бундай харажатларга олдиндан тўланган ижара ҳ ақлари, олдиндан тўланган 
хизмат ҳ ақлари ва бошқа олдиндан бўнак сифатидаги тўловлар киради. 
 Муддати узайтирилган харажатлар – буларга корхонанинг келгуси
асосий фаолиятига доир, лекинда муддати бир йил ва ундан кўп муддатга 
узайтирилган харажатлари киради. 
Асосий бўлмаган фаолиятга доир харажатлар деганда бевосита асосий 
фаолиятга тааллуқли бўлмаган фаолият турлари билан боғ лиқ харажатлар 
тушунилади. Бундай харажатлар Низомга мувофиқ молиявий фаолиятга доир 
харажатлар ва фавқулотдаги зарарларга бўлинади. 

---

141 
1-чизма.  Корхона харажатларининг таснифи 
Молиявий фаолиятга доир харажатлар деганда қимматли қоғ озларни 
чиқариш ва жойлаштириш, валюта операциялари, кредит ва қарзларни олиш, 
узоқ муддатли ижарага доир ва бошқа молиявий фаолиятга тааллуқли 
харажатлар тушунилади. Буларга фоизлар, салбий курс фарқлари 
кўринишидаги харажатлар ва бошқалар киради.