Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти “Бухгалтерия ҳисоби” кафедраси

Гуруҳлар. Жамоалар.

Назариётчиларнинг фикрига кўра, гуруҳларнинг бирлашиши "биз" деган маънони англатади, ёки умуман гуруҳга тегишли.¹⁴⁵ Гуруҳ саъй-ҳаракатларига ғайрат билан қўшилиш ва гуруҳ аъзолари ўртасидаги ўхшашликларни англаш орқали гуруҳ янада уюшқоқ бўлади. Гуруҳ ғурури бирдамлик ришталарини мустаҳкамлайдиган жамоатчилик туйғусини яратади.
Гуруҳларнинг уюшқоқлиги (шунингдек, дейилади гуруҳ бирлиги ва ижтимоий бирдамлик) боғланишлар а аъзоларини боғлаганда пайдо бўлади ижтимоий гуруҳ бир-бирига ва умуман гуруҳга. Ҳамжиҳатлик кўп қиррали жараён бўлса-да, уни тўрт асосий таркибий қисмга ажратиш мумкин: ижтимоий муносабатлар, вазифалар муносабатлари, идрок етилаётган бирлик ва ҳиссиётлар.¹⁴⁶ Кучли бирлашма гуруҳлари аъзолари тезроқ қатнашишга ва гуруҳда қолишга мойилроқ.
Гуруҳ аъзоларининг ўхшашлиги, уш
бу концепцияни қандай аниқлашга қараб, гуруҳ уюшқоқлигига ҳар хил таъсир кўрсатади. Лотт ва Лотт (1965) шахслараро жозибани гуруҳларнинг уюшқоқлиги деб атаганлар, адабиётлар бўйича кенг кўламли тадқиқотлар олиб боришди ва одамларнинг фонда ўхшашликлари (масалан, ирқ, миллат, машғулот, ёш), муносабат, қадриятлар ва шахсий хусусиятлар одатда ижобий гуруҳ уюшқоқлиги билан боғлиқлик.¹⁴⁷
Бошқа томондан, гуруҳларнинг бирлашувининг асоси сифатида ижтимоий жалб қилиш нуқтаи назаридан, гуруҳ аъзолари ўртасидаги ўхшашлик, шахсларнинг ўзларини ва бошқаларни гуруҳга ёки гуруҳга ажратиш учун белгидир.Шу нуқтаи назардан, шахслар ўзлари ва бошқа гуруҳ аъзолари ўртасида прототипик ўхшашликни қанчалик кўп ҳис қилсалар, гуруҳнинг уюшқоқлиги шунчалик кучлироқ бўлади.¹⁴⁸
Бундан ташқари, ўхшаш фон, аъзоларнинг турли хил масалалар, шу жумладан гуруҳ мақсадлари, алоқа усуллари ва керакли етакчилик тури бўйича ўхшаш фикрларини бўлишиш еҳтимоли юқори. Умуман олганда, гуруҳ қоидалари ва меъёрлари бўйича аъзоларнинг юқори келишуви катта ишончга ва кам функционал зиддиятга олиб келади. Бу, ўз навбатида, ҳам ҳиссий, ҳам вазифаларнинг бирдамлигини кучайтиради.¹⁴⁹
Хусусий мулкка қараб, хусусий тадбиркорлик мавжуд бўлади. Хусусий мулкнинг ўзи икки кўринишга ега:
Якка хусусий мулк - бу якка шахснинг мулки, шу мулкка асосланган корхона якка шахсга тегишли корхона ҳисобланади. Айрим мулкдорга қарашли, лекин ишчиларни ёллаб ишлатадиган ёки мулкдорнинг шахсан ўзи ва оила аъзолари ишлайдиган корхоналар ҳам бўлади.
Гуруҳий - корпоратив хусусий мулк - бу маълум мақсадни кўзлаб, ўзаро бирлашган мулк соҳибларининг хусусий мулки. Бу мулкни ҳар бир соҳиб алоҳида эмас, балки биргаликда ўзлаштиради. Унинг намунаси корпорациялар бўлиб, улар амалда ҳиссадорлар жамияти шаклида фаолият кўрсатади. Бундай тадбиркорлик иши корпорация доирасида амалга ошади.
Тадбиркорлик жамоа мулкига ҳам асосланади. Бу мулк жамоага бирлашган кишиларнинг умумий мулки ҳисобланади. Жамоага кирувчилар унинг мулкига ўз ҳиссасини қўшиши шарт. Бу йерда ҳам ҳиссадорлик қоидаси бор, аммо акциядорликдан фарқи шуки, мулк соҳиби жамоа таркибида ишлаши шарт. Бунга мисол қилиб, кооперативларни, маҳалла ва жамоа хўжаликларини олиш мумкин.
Корхонани ташкил қилишдан, асосан, қуйидаги мақсадлар кўзланади

• 
  якка тарзда ёки ҳамкорликда фаолият юритиш учун кичик корхона ташкил қилувчи алоҳида фуқаролар ёки шахслар гуруҳи аъзоларининг шахсий эҳтиёжларини қондириш.
  

Бизнесни режалаштиришнинг биринчи қадамларидан бири юқори малакали кадрларга асосланган ишчи гуруҳни ташкил этиш ҳисобланади. Ушбу гуруҳга ўта масъулиятли вазифа юклатилиб, корхона учун бизнес-режа ишлаб чиқиш ва бозор шароитида муваффақиятли ишлаш имконини яратиб беришдир. Бутун бир «Бизнес-режа» ва унинг бўлимлари кенг, ҳар томонлама муҳокама қилиниши зарур. Бизнес турига қараб, ишчи гуруҳ таркибига маркетологлар, юристлар, технологлар, инженер-техник ходимлар, иқтисодчилар, руҳшунос (психолог)лар жалб этилади. Иш ҳажми катта бўлган ҳолатда, улар таркибидан майда ишчи гуруҳлар ташкил этилиши мумкин. Ҳар бир гуруҳга масъулиятли шахс ёки раҳбар тайинланади.
Бизнес моҳиятидан келиб чиқиб, аниқ топшириқлар берилади ва уларни бажаришнинг аниқ муддати белгиланади. Агар бизнес-режа ишлаб чиқишда маълум бир чегараланган шахслар иштирок еца, ушбу бизнес ўта юқори муваффақиятга эришмайди. Шу мақсадда бизнес-режа ишлаб чиқишга корхонанинг барча асосий бўлимлари бошлиқлари (менежерлари)ни жалб этилиши мақсадга мувофиқдир. Чунки улар доимий равишда раҳбарият олдида режа бажарилиши хусусида ҳисобот бериб туришади.
Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодекси. 19-модда. Меҳнат жамоаси меҳнатга оид муносабатларнинг субъекти сифатида
Ўз меҳнати билан корхона фаолиятида меҳнат шартномаси асосида иштирок этаётган унинг барча ходимлари корхона меҳнат жамоасини ташкил этадилар.
Меҳнат жамоасининг ҳуқуқ ва бурчлари, унинг ваколатлари, уларни амалга ошириш тартиби ва шакллари қонунлар ва бошқа норматив ҳужжатлар билан белгиланади.