Њзбекистон республикаси олий ва њрта махсус таълим вазирлиги

Operasion marketing 
strategiyani instrumental-faoliyati tomonini 
aniqlashtirishga qaratilgan bo’lib, u siz hatto eng omadli rejalar ham amaliyotga 
tadbiq etilishi mumkin emas. Operasion marketing tovarlarni iste’molchiga 
yetkazishni aniq dasturlarini (narsalarni shakllanishini belgilaydi, servis mahsuloti 
shaklini belgilaydi, sotuv va reklama taktikasini shakllantiradi, maqsadli guruhlar 
bilan kommunikasiya xususiyatlarni belgilaydi) ishlab chiqadi. Umuman olganda, 
marketing xizmatini vazifasi ishlab chiqilgan harakat yo’nalishi samaradorligini 
baholash hisoblanadi.
Marketing korxonani bozordagi imkoniyatlarini tahlil etishdan boshlanadi. 
Tahlil obyektlari quyidagilar hisoblanadi:
•
tashqi va ichki muhit;
•
bozor;
•
tovar;
•
iste’molchilar;
•
rag’obatchilar.
Korxonani marketing imkoniyatlarini har tomonlama tahlil qilish quyidagi 
imkoniyatlarni yaratadi:
•
uni rivojlanishini uzoq muddatli va tezkor strategiyasini ishlab chiqish;
•
bozorni asoslangan holda tanlash (bozorni foydali segmentlarini belgilash, 
talab elastikligini aniqlash, sotuv hajmi va foydani hisoblash va boshqalar);
•
korxona uchun xizmat ko’rsatish foydali bo’lgan mijozlarni maqsadli 
guruhlarini belgilash va ularni bozorda o’zini tutishini aniqlash;
152

---

•
korxona faoliyatini samarali rivojlantirishini ta’minlovchi servis mahsulotini 
ishlab chiqarish va tarqatishni kompleks texnologik usullarini ishlab chiqish;
•
tor joylarni va tovar, xizmatni sotishning umumiy samarasini aniqlash.
Yuqorida keltirilgan imkoniyatlar marketing siyosati vositasida uning 
o’tkazilishini turli bosqichlarida qanday amalga oshirilishini ko’rib chiqamiz.
1. Marketing strategiyasi mohiyatini yoritamiz. U kompaniyani strategik 
rejalashtirilishi va umumiy maqsadlariga tayanadi. Shu bilan birgalikda ular o’rtasida 
bir tomonlama bog’liqlik o’rnatilmaydi. Dastlab marketing strategiyasi korxonani 
maqsadlaridan kelib chiqadi. Ammo aniq marketing strategiyasini yaratish va uni 
aniq amalga oshirish ko’pgina ichki va tashqi ta’sirlar tufayli ancha murakkab ish 
hisoblanadi. Shuning uchun marketing strategiyasiga uni konyunkturani ta’siri va 
talabni o’zgarishi ostida tuzatish imkoniyati asos solingan-ki, u o’z navbatida 
korxonani strategik rejalari va maqsadlarini aniqlashtirish imkonini beradi.
Marketing strategiyasi o’zida turli vazifalarni, ya’ni allaqachon o’zlashtirilgan 
bozorni kengaytirish (oldigi yoki yangi mahsulot bilan chiqish), yangi bozorlarga 
kirib borish, o’sayotgan (yoki yo’qolayotgan) bozorlarni egallash, global bozorlarga 
chiqish va boshqalarni jamlaydi.
Ko’p hollarda firmaga bozor ehtiyojlarini qondirish uchun o’z resurslarini 
baholash va optimal taqsimlash qiyin. Bu yerda keng ma’lumotlar bazasiga, 
shuningdek o’z imkoniyatlari va raqobatchilar kuchlarini baholashdagi haqqoniylikka 
tayanadigan aniq tahlil muhim hisoblanadi. Marketing strategiyasini shakllanishini 
muhim bosqichi foydani o’sish imkoniyatlarini o’rganish, shuningdek, servis 
mahsulotini pozisiyalanishini ishlab chiqish hisoblanadi. Marketingda xizmatlarni 
pozisiyalash, bu uni bozordagi raqobatbardosh holatini ta’minlashga qaratilgan 
tadbirlar kompleksini ishlab chiqish demakdir.
Marketing strategiyasini ishlab chiqishning yakuniy fazasi bir necha yillarga 
(servis turlari uchun rejalashtirish muddati 3-5 yilga teng) mo’ljallangan marketing 
rejasini ishlab chiqishdan iborat. Reja strategiyani barcha pozisiyalarini 
aniqlashtiradi. Bundan tashqari, rejada kon’yunkturani, ishlab chiqarishni asosiy 
bosqichlari va servis mahsuloti sotuvini kuzatib borish nazarda tutilgan bo’ladi.
153

---