Ўзбекистон республикаси ўрта ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро давлат университети

Баҳорги арпа 
Водка. Нутанс турхилига мансуб. Биологик баҳорги. Маълумотларга 
кўра нав пивобоп Ўртача дон ҳосилдорлиги 23,3-45,0 ц.ни ташкил этган. 
1000-та донни вазни 36,5г.Касаллик ва хашоратларга чидамли. 
48 

---

7.Сули ва унинг турлари 
Сули avena L авлодига киради. Бу авлод жуда кўп маданий ва 
ѐввойи турларга эга. Маданий турларга қуйидагилар киради. 
1. Avena sativa L 
- оддий ѐки экма сули. 
2. Avena bysantina Korn - византия ѐки ўртаерденгиз сулиси. 
3. Avena strigosa schreb - сохта (қум) ѐки тукли сули. 
Ёввойи сулилардан буғдой ва бошқа донли ўсимликлар орасида 
бегона ўт сифатида ўсадиган қоракўза ѐки қора сули учрайди. 
Оддий ѐки экма сулини ва византия сулисининг жинсий 
хужайраларидаги хромасомалар сони 2
П
=42, сахро сулисида эса 2
П
—14 
бўлади. Ёввойи сулиларда доннинг остида, пастки гул қобиғининг 
йўғонлашиши натижасида пошна ҳосил қилади. Унинг чеккалари ҳар 
вақг тукли бўлади. Бундай пошна хамма доннинг остида бўлиб, дон 
пишган даврида шу еридан узилиб тўкилади. 
Сулининг маданий турларида, бундай пошна бўлмайди ва уруғ 
пишганда у тўкилмайди. Маданий турларининг фарқи қуйидагилардан 
иборат (10-жадвал). Шу жадвал бўйича сулининг маданий турлари 
ўрганилади.
10-жадвал 
Маданий сули турларини бир бирнлан фарқ қиладигаи энг мухим 
белгилари 
2 
Пастки гул 
қобиғининг учи 
Донининг остки 
пошнасининг 
бор йўқлиги 
Етилганда дони- нинг 
ажралиш ҳолати 
Олдий ѐки экма 
сули 
Иккита тишчаси бор.лекин 
қилтиқсимон ўсим- таси 
кўк. 
Пошнаси йўқ. 
Дони синали, юқоридаги 
дони- нинг банди паст- 
кисида қолади. 
Византия сулиси. 
. ». 
пошнаси йўқ. 
Дони синади юқориги 
доннинг банди ўртасидан 
узилади. 
Сахро (қум) су-
лиси 
узунлиги 3-6мм ке- 
ладиган қил- тиқсимон 
иккита ўсимтаси бор. 
пошнаси йўқ, 
гул 
қобиқлари 
узун. 
Дони синади. 
49 

---

Оддий ѐки экма сулини асосан қуйидаги тур хиллари кўпроқ экилади. 
Аристата, Мутика, Аурса, Краузсс қолган тур хиллари жуда кам 
экилади. 
1. 
Aристата – var arictata Kr турхилини рўваги жуда тарқоқ, 
бошоқчалари қилтиқли, дони қобиқли, гул қобиқлари оқ бўлади. 
2. 
Мутика - vаг mutika Al - тур хилининг рўваги тарқоқ, 
бошоқчалари қилтиқсиз, дони қобиқли, гул қобиқлари оқ бўлади. 
3. 
Аурса - vаг ауrса Когn - тур хилининг рўваги тарқоқ, бошоқчалари 
қилтиқсиз, дони қобиқли гул қобиқтри сариқ рангда бўлади. 
4. 
Краузен -vаг кrаsen Когn - тур хилини рўваги тарқоқ, 
бошоқчалари қилтиқпи, дони қобиқги, гул қобиқлари сариқбўлади. 
Шундай усулда сулини тур хиллари амалиѐт дарсида аниқланади 
Сули ўсимлигининг баландлиги 50 см дан 12 см гача бўлиб, тик ўсувчи, 
3-4 бўғимларга эга, бўғимлари тукли ѐки туксиз бўлади. Бўғимлар 
бинафша рангда бўлади.