‘zbekiston respublikasj o liy va ‘rta maxsus ta’lim V a zir lig I

Tili роки, so ‘zi роки, о ‘zi рок,
—deb har tom onlam a mukammal, m a’naviy, jismoniy go'zal, yetuk yigit 
timsolini beradi. Shuningdek, Navoiy Farhodni m ehnat va hunarga zo ‘r 
havasli, sangtaroshlik, rassomlik va naqqoshlik hunarlarini ham m ukam m al 
egallab olgan yigit sifatida ulug‘laydi.
Hm va hunam i egallagan, jismoniy jihatdan chiniqqan, m ehnatsevar 
Farhod kamtarin, mazlumlaiga g 'am x o 'r, sofdil, mard va olijanob, jasur 
inson bo‘lib yetishadi.
Farhod boshchiligida va uning bevosita fidokorona mehnati natijasida 
katta kanal («Hayot daryosi*) va hovuz («Najot dengizi») qaziladi. Navoiy 
Farhodni suvsiz yerlarga suv chiqargan qahramon, mehnat sohasida m o‘jizalar 
ko'rsatgan bahodir yigit sifatida ta'riflaydi. U ilm va hunami om m a manfaati 
uchun xizm at ettirish lozim deb hisoblaydi. Farhod Shirinni qidirib 
Armanistonga borganda, arman yurtida tog‘da kanal qazish uchun qiynalib 
ishlayotgan kishilami ko‘radi va:
Hunami asrabon netkumdir oxir,
Olib tufroqqatnu ketkumdir oxir!—
deya, o ‘z bilimi, hunar va g'ayratini ishga soladi, kanal qazuvchilar 
mashaqqatini yengillashtiradi va xalq o ‘rtasida katta shuhrat qozonadi.
Bu qahramonning muhim xislatlari undagi qahramonlik, xalqparvarlik, 
vatanparvarlik va do‘stlik tuyg‘ularidir. Farhod el-yurtning obodonligi uchun 
kurashadi hamda insonlarga ofat keltiruvchi dushmanlarga qarshi jangqiJib, 
ulami mardona yengadi.
Bundan tashqari, Navoiy Farhod, Shirin va Shopur obrazlari orqali 
xalqlar do‘stligi g‘oyasini ilgari suradi. Farhodning arm an qizi Shirinni 
sevishi va eronlik Shopur bilan d o ‘stlashuvi xalqlar do‘stligi g ‘oyasining 
yorqin namunasidir.
Shoiming 1500 yilda yaratgan «Mahbubul-qulub» («Ko‘ngrJiaming
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

sevgani») asari ijtimoiy-siyosiy va axloqiy-ta' limiy qarashlari bayon etilganligi 
bilan xarakterlidir. Navoiy unda ijobiy fazilatlaming namoyon bo‘lishida awalo 
ulardagi halollik va soddalik, samimiylik asosiy omil ekanligini ta'kidlaydi 
va bu mehnatga muhabbatning natijasi sifatida talqin etiladi.
«M ahbubul-qulub» 3 qism dan iborat. Kitobning 1-qismi «Xaloyiq 
ahvoli va a f oli va atvorining kayfiyatida», y a 'n i kishilarning ahvoli, 
fe 'l-a tv o ri va gap-so‘zlarining ahamiyati haqida bo‘lib, bunda Navoiy 
donishm and va murabbiy, ulkan madaniyat arbobi sifatida ilm-fan, san 'at 
v a a d a b iy o tn in g a h a m iy a tin i ta r g ‘ib q ila d i, m a la k a li, iq tid o rli 
o ‘qituvchilarni, oliinlarni, shoirlam i, san'atkorlarni m aqtaydi, ularni 
h u rm at qilishga va qadrlashga chaqiradi. 0 ‘qish ham , o'qitish ham og‘ir 
va m as'u liy atli ish, u q u n t, havas va m ehnat talab qiladi, deb uqtiradi 
N av oiy. Bu o ‘rin d a u m urabbiylarning halol xizm atlarin i alohida 
ta 'k id la y d i.
Haq yo *Unda kim sanga bir h a tf o 'qitmish ranj Ha, 
Aylamak bo ‘Imas ado oning haqin yu z ganj ila.
Kitobning 2-qismi asosan axloqiy masalalarga bag'ishlangan. Bu bobda 
asosan yaxshi fazilat va yom on illatlar tahlil qilinadi. T o‘g‘rirog‘i, insonda 
boMishi kerak bo‘lgan odob-axloq haqida gap boradi. Masalan, qanoatni 
olaylik. Navoiy qanoatli odamlami sevadi, ularga xavasi keladi. Kimki qanoatli 
b o ‘lsa, unday odamni el sevishini, e ’zozlashini ta’kidlaydi. Mutafakkir 
qan o atni bir buloqqa — chashmaga o'xshatadi. Negaki buloq suvini qancha 
olgan bilan u qurimaydi, u bir xazinadirki, undagi boylik sochilgan bilan 
kamaym aydi. U bir ekinzorki, urug‘i izzat va shafqat hosilini beradi. U bir 
daraxtdirki, unda hurmat mevasi bordir. Bu bobda sabr, tavoz’e haqida ham 
k o ‘p ibratli gaplar aytiladi.
Asarning «Turli foydali maslahatlar va maqollar», deb nomlangan 3- 
qism ida turli tashbehlar berilgan. Bu qismda ko'proq o ‘qish, ilm olish, 
kasb-kor egasi bo‘lish va boshqa m asalalaro‘rtaga tashlanadi.
A lish er N avoiy o (z a sarlarid a xalq og'zaki ijodidan, ayniqsa, 
m aqollardan samarali foydalanish bilan birga, o‘zi ham ta ’lim-tarbiyaviy 
aham iyatga ega bo‘lgan m aqollarga yaqin bo‘lgan bir qancha hikmatlar 
yaratadi. Masalan,