Ózbekstan respublikasí joqari hám orta arnawli bilimlendiriw ministrligi

Tekseriw soraw ha`m tapsırmalar

1. 
   Antikaogulyantlardın` klassifikatsiyası
   
2. 
   Geparinnin` farmakodinamikası
   
3. 
   Tuӯrı emes antikoagulyantlardın` ta`siri, mexanizmi. Qa`siyetleri, qollanılıӯı.
   
4. 
   Streptokinaza ha`m aminokapron kislotasının` ta`siri
   
5. 
   Antikoagulyantlardın` klassifikatsiyası, qa`siyetleri, qollanılıӯı
   

Paydalang’an a’debiyatlar:
Tiykarg`ı:

1. 
   Azizova S.S. Farmakologiya. -Toshkent. «Abu Ali ibn Sino» 2000. - 496 b.
   
2. 
   Maxsumov M.N. Farmakologiya. Darslik. T., 2006..
   
3. 
   Xarkevich D.A. Farmakologiya. -Moskva «Meditsina» 2004. – 735 s.
   
4. 
   Azizova S.S. Farmakologiyadan elektron darslik. 2005 y.
   

Internet saytlari’

1. 
   www.cibis.ru/catalogue/pharmacology_pharmacy_toxicology/a/sites/
   

Tema: Toqıma almasıw procesine tásir etetuǵın preparatlar qollaniwi
Reje:
1.Toqıma almasıw procesine tásir etetuǵın preparatlardıń klassifikaciyası
2. Toqıma almasıw procesine tásir etetuǵın garmonlardıń qollaniwi
3.Terapevtikaliq dozalari


Oraylıq nerv sisteması endokrin bezler islep shıg`aratug`ın gormonlar arqalı organizmnin` o`siwin, jınıs sıpatında rawajlanıwın, ag`zalar iskerligin, zatlar almasıwın basqaradı, sol sebepli organizmdegi turaqlılıq— gomeostazdı normada uslap turadı. Oraylıq nerv sisteması endokrin bezler menen gipotalamus arqalı baylanısadı. Gipotalamustın` neyrosekretor kletkalarında to`men molekulalı peptidler — liberin ha`m statinler ajıralıp shıg`ıp, gipofizdin` aldıng`ı bo`liminen trop gormonlardın` payda bolıwına ha`m qang`a ajıralıwına ta`sir ko`rsetedi. Gipofizdin` trop gormonları bolsa organizmde qalg`an endokrin bezler iskerligin basqaradı.
İshki sekretsiya bezleri iskerligi to`menlegende olardan gormonlar ajıralıwı kemeyedi, pu`tinley ajıralmayda qaladı, aqıbetinde tu`rli endokrin kesellikler payda boladı. Bul keselliklerde gormonal zatlar orınbasar emlew ushın qollanıladı. Ayırım jag`daylarda kesellikler ishki sekretsiya bezleri iskerligi asıp ketkeni sebepli kelip shıg`adı. Bul jag`dayda bezler iskerligin kemeytiretug`ın, olarg`a qarsı ta`sir qılatug`ın zatlar qollanıladı.
Gormonal zatlar tek endokrin keselliklerinde emes, basqa keselliklerdi emlewde patogenetik emlew sıpatında da qollanıladı.
Gormonal zatlar haywan ag`zalarınan— ishki bezlerinen, sidikten ha`mde sintez jolı menen alınadı. Haywanlardan alınatug`ın gormonal zatlar iskerligi o`zgeriwshen` bolıp, ta`sir birliginde (TB) o`lshenedi ha`m waqtı-waqtı menen olar haywanlarda Ma`mleketlik Farmakopeya usılları menen anıqlap turıladı.
Gormonal zatlar ximiyalıq du`zilisi jag`ınan 3 toparg`a bo`linedi:
1. Belok ha`m polipeptid o`nimli gormonal zatlar (gipofiz, paraqalqansıman, asqazan astı bezi, zatları).
2. Aminokislota o`nimleri (qalqansıman bez zatları).
3. Steroid birikpeler (bu`yrek u`sti bezi qabıg`ı ha`m jınsıy ag`zalardın` gormonal zatları).
Gormonal zatlarg`a prostaglandinler de kiredi, olar toyınbag`an may kislotalarınan ibarat bolıp, tek g`ana endokrin bezlerde emes, basqa ag`zalar toqımalarında da payda boladı, sonın` ushın prostaglandinler toqıma gormonları dep ataladı.
Gormonal zatlar birlemshi bolıp kletkalardın` tsitoplazmatik membranasına, kletkalar ishindegi retseptorlarg`a ta`sir ko`rsetedi. Belok — polipeptidli, prostaglandinler, bu`yrek u`sti bezi miy bo`liminin` gormonal zatları tiykarınan kletka membranaları ju`zesindegi arnawlı retseptorlarg`a ta`sir ko`rsetedi. Usı gormonal zatlar ta`sirinde kletkalarda adenilattsiklaza fermenti aktivligi,
tsiklik AMF, tsiklik GMF lardın` ko`lemi asıp baradı. Tsiklik AMF fosfodiesteraza fermentininin` kemeyiwi esabınan da asıwı mu`mkin. Tsiklik GMF bolsa proteinkinazalar aktivligin, kletka ishinde bolatug`ın protsesslerdi ku`sheytiredi.
Steroid gormonal zatlar, qalqansıman bez zatları kletka ishindegi retseptorlar menen birigip, yadrog`a o`tedi, yadroda DNK ha`m RNK nı aktivlestirip beloklar payda bolıwın asıradı. Steroid gormonal zatlar — kletka membranaları ju`zesindegi retseptorlarg`a da ta`sir ko`rsetiwi mu`mkin.
BELOK HA`M POLİPEPTİD O`NİMLİ GORMONAL ZATLAR
Gipofiz bezinin` gormonal zatları.
Fiziologiyalıq jag`dayda gormonlar gipofizdin` aldıӊg`ı, orta ha`m arqa bo`liminen ajıraladı. Gipofizdin` aldıng`ı bo`liminde trop — basqarıwshı gormonlar payda boladı, bul protsess gipotalamus penen baylanıslı. Eger qanda trop gormonlar mug`darı kemeyse yaki organizmnin` basqa bir jag`daylarında (isiniw ju`z berse), gipotalamustan rilizing — gormonlar qang`a shıg`adı ha`m gipofizden trop gormonlar ajıralıwına ha`m olar mug`darının` qanda asıwına sebep boladı. Keltirilgen mısalda kortikotropin ko`p payda bolıp, qang`a tu`sedi, sol sebepli bu`yrek u`sti bezinen glyukokortikoidlardın` ajıralıwı artıp baradı, olar bolsa o`z gezeginde organizmdi awrıwg`a shıdamlı, isiniwge qarsı ta`sir ko`rsetedi.
Eger qandayda bir sebepke ko`re qanda trop gormonlar ko`beyip ketse, gipotalamustan rilizing — gormonlar ajıralıwı kemeyedi.
Gipotalamusta payda bolgan rilizing — gormonlar to`men molekulalı peptidlerden ibarat bolıp, liberin dep ataladı. Mısalı, kortikotropin ajıralıwın arttıratug`ın rilizing — gormon kortikoliberin, sol menen birge qalg`anları — tiroliberin, folliliberin, lyuliliberin, somatoliberin, prolaktoliberin dep ataladı. Gipofiz trop gormonları ajıralıwın kemeytiretug`ın zatlar statinler dep ataladı, mısalı; somatostatin, prolaktostatin solar qatarına kiredi.
Ha`zirgi ku`nde liberin ha`m statinler meditsina a`meliyatında qollanıla basladı, bul tarawda u`lken jumıslar alıp barılmaqta.
Gipofiz aldıng`ı bo`limi gormonal zatları qatarına kortikotropin, somatotropin, tirotropin, menopauzalı ha`mda xorionik gonadotropin, prolaktin, olar asqazan-ishek shiresi ta`sirinde tarqaladı, parenteral jollar arqalı jiberiledi.
Kortikotropin yaki AKTG bu`yrek u`sti bezleri iskerligine ta`sir ko`rsetedi, olarda kortikosteroidlar, a`sirese glyukokortikoidlar payda bolıwın, ajıralıwın arttıradı. Kortikotropin ta`sirinde bu`yrek u`sti bezlerinde askorbinat kislota ha`m xolesterin kemeyip ketedi, sebebi kortikosteroidlar xolesterinnen payda boladı. Kortikotropin ta`siri tiykarınan glyukokortikoidlarg`a uqsap ketedi — isiniwge, allergiyag`a qarsı, immunodepressiv qa`siiyetleri bar ha`mde uglevodlar, beloklar almasıwına ta`sir ko`rsetedi. Bunnan tısqarı, kortikotropin miy qan tamırlar tonusın, o`tkeziwshen`ligin, ekstrapiramid sistemanın` aktivligin normallastıradı.
Kortikotropin burınları revmatizm, poliartrit, bronxial astma, leykoz, neyrodermitler, ekzemalar ha`mde allergik keselliklerdi emlewde ken` qollanılar edi, ha`zirgi ku`nde bul keselliklerdi emlewde glyukokortikoidlar ha`mde isiniwge qarsı basqa zatlar ko`birek qollanıladı.
Kortikotropin tiykarınan glyukokortikoidlar menen uzaq wakıt emlengende, bu`yrek u`sti bezi iskerligin asırıw ushın qollanıladı. Kortikotropin miy isiginde, miyde qan aylanıwı jetispewshiliginde, xoreya, parkinsonizm keselliklerinde de qollanıladı. Organizmde og`an qarsı antitelalar payda bolıwı, allergik jag`daylar, uyqısızlıq ju`zege keliwi ha`mde qan basımı asıwı mu`mkin.
Somatotropin anabolik qa`siyetke iye, ol beloklar — aminokislotalardın` kletkag`a o`tiwine tosqınlıq qıladı, natriydi uslap qaladı. Mukopolisaxaridlerdi, a`sirese xondroitinser kislotanın` payda bolıwına, onın` almasıwına jaqsı ta`sir ko`rsetiwi sebepli somatotropin osteogenez, xondrogenez protsesslerin ku`sheytiredi. Bul zat may almasıwına da ta`sir ko`rsetedi, lipaza fermentinin` aktivligin, qanda erkin may kislotalar mug`darın ko`beytiredi, insulinge qarsı ta`sir ko`rsetedi, qanda qant mug`darın asıradı. Somatotropin tiykarınan orınbasar emlew ushın, organizmde bul zat jetispewshiligi sebepli kelip shıg`atug`ın gipofizar pa`kenelikte qollanıladı.
Gipotalamustan somatotropinge qarama-qarsı gormon somatostatin ajıraladı. Somatostatin, laktogen gormonı, somatotropin, insulin, glyukagon, serotoninler ajıralıwın ingibitsiya qıladı, akromegaliyanı, endokrin o`spelerdi, o`tkir pankreatitlerdi emlewde qollanıladı.
Tirotropin qalqansıman bez kletkalarında adenilattsiklaza fermentin, tsiklik AMF tı asırıp, tiroksin payda bolıwı ushın kerek bolg`an fermentti aktivlestiredi. Gipotireozdı anıqlaw ushın ha`mde tireodin menen birge qalqansıman bez jetispewshiliginde qollanıladı.
Menopauzalı gonadotropin hayallar ma`yekliginde follikulalardın` rawajlanıwına, estrogenlerdin` payda bolıwına, erkeklerde spermatogenezge jaqsı ta`sir ko`rsetedi. Zat menopauza da`wirindegi hayallar sidiginen alınadı ha`m hayallarda follikulalar jetispewshiliginde estrogenler kemeyip ketkende, erkeklerde spermatogenez jetispewshiliginde qollanıladı.
Xorionik gonadotropin ma`yeklikte ovulyatsiya ha`m sarı dene, urukdanda testosteron payda bolıw protsessin ku`sheytiredi. Menopauzalı ha`m xorionik gonadotropin birgelikte erkek ha`m hayallar bepushlıg`ın emlewde qollanıladı. Gonadotropinlerdin` qarama-qarsısı danazol zatı gonadotropinler sekretsiyasının` asıwı menen baylanıslı bolg`an keselliklerdi (endometrioz, ginekomastiya) emlew ushın qollanıladı.
Laktotrop gormon — prolaktin bala tuwılg`annan keyin anada su`t bezlerinin` iskerligin asırıw ushın qollanıladı.
Gipofizdin` orta bo`liminen alınatug`ın intermedin zatı ko`z quwatın asıradı, ko`zdin qaran`g`ılıqqa iykemlesiwine ja`rdem beredi. Tiykarınan ko`z keselliklerinde: ko`zdin` tor perdesinde degenerativ o`zgerisler payda bolg`anda, gemeralopiyada, pigmentli retinitte qollanıladı.
Gipofizdin` artqı bo`liminin` gormon zatları: oksitotsin, vazopressin, pituitrin, adiurekrin. Vazopressin diurezge qarsı ta`sir etedi: bu`yrek kanalshalarında suw, natriydin` qayta sorılıwına ta`sir ko`rsetedi. Organizmde vazopressin jetispewshiliginen kelip shıqqan kesellikte — qantsız diabette qollanıladı. Qantsız diabette nawqas tez sho`lleydi, suwdı ko`p ishedi, ko`p siyedi. Vazopressin qollang`anda awız qurıwı, sho`llew, diurez kemeyedi, kanalshalarda qayta sorılıw normag`a keledi. Vazopressin mayda qan tamırlar, ishek, quwıq tonusın, peristal`tikasın, qan basımın asıradı.
Oksitotsin ha`miledar jatırg`a tan`lap ta`sir qıladı, jatır kletkaları membranalarının` kaliy ionlarına bolg`an o`tkeziwshen`ligin asıradı, olardın` potentsialı kemeyip, qozg`alıwshan`lıg`ı asadı. Oksitotsin gipofiz laktogen gormonının` payda bolıwın, su`t bezleri sekretsiyasın asıradı. Zat tuwıw protsessi to`menlep ketkende ha`mde jatır qısqarıwın ku`sheytiriw ushın (gipotonik qan ketiwde) qollanıladı.
Pituitrin gipofizdin` arqa bo`liminen alıng`an, vazopressin ha`m oksitotsinnen ibarat. Quramında oksitotsin mug`darı ko`p bolg`an pituitrin M yaki gifototsin zatı sıpatında islep shıg`arıladı, tiykarınan akusherlik a`meliyatında tuwıw protsessi to`menlep ketkende, ha`miledarlıq mu`ddeti o`tip ketkende, jatırda gipotonik qan ketkende qollanıladı. Quramında vazopressin ko`birek bolg`an basqa zat pituitrin R dep ataladı, qantsız diabette orınbasar emlew ushın qollanıladı. Qantsız diabette u`lkenler ha`m balalarg`a pituitrin teri astına jiberiledi, sozılmalı kesellik bolg`anı ushın pituitrindi ha`r ku`ni in`ektsiya arqalı qollanıw nawqasqa awırlıq qıladı, sonın` ushın da qurg`aq pituitrin - adiurekrin zatı islep shıg`arılg`an, bul tiykarınan vazopressinnen ibarat, poroshok, malham tu`rinde murın silekey qabatına qoyıladı. Qantsız diabettin` jen`il, orta—awır tu`rlerinde ha`mde balalar tu`nde sidik tutalmag`an jag`daylarda (enurezde) qollanıladı, zat awız qurıwın, sho`llewdi kemeytiredi. Adiurekrindi dem alıw jolları (murın silekey perdeleri) keselliklerinde qollanıw qadag`an qılınadı.
Desmopressin vazopressinge uqsas, ku`shli antidiuretik ta`sirge iye, qantsız diabetti, gipofizde o`tkerilgen operatsiyadan keyin payda bolatug`ın poliuriya, polidipsiyalar, tu`ngi sidik tutalmag`an jag`daylardı emlewde qollanıladı, da`ri u`lkenlerge eki tamshı, balalarg`a bir tamshı mug`darında murıng`a tamızıladı. Ko`p mug`darda qollang`anda bas awrıwı, kewil aynıwı, rinit, qan basımının` bir az ko`teriliwi, ishekte awrıw payda bolıwı mu`mkin.