Zbekstan respublikasi den sawliqti saqlaw ministrligi qaraqalpaqstan medicina instituti

2. 3. Prospektiv hám retrospektiv COI izertlewleri.
Izertlewdiń baslanıwı hám maǵlıwmatlardı jıynaw ortasındaǵı waqtınshalıq munasábetlerge qaray COI da perspektivalı yamasa retrospektiv tárzde ámelge asırılıwı múmkin. Retrospektiv COI izertlewlerinde barlıq tiyisli hádiyseler izertlew baslanǵanda qashannan berli júz bergen. Bul sonı ańlatadıki, maǵlıwmatlardı jıynaw procesi qashannan berli jazıp alınǵan maǵlıwmatlarǵa tiyisli bolıwı kerek. Kerisinshe, perspektivalı COI izertlewlerinde, izertlew baslanǵanda tiyisli hádiyseler ele júz bolmaǵan. Bul sonı ańlatadıki, maǵlıwmatlardı jıynaw procesi waqıt ótiwi menen nawqaslardı baqlaw arqalı ámelge asırılıwı kerek. Tarqalıw hám insidansga tiykarlanǵan COI da perspektivalı, da retrospektiv tárzde ámelge asırılıwı múmkin.
Retrospektiv COIning tiykarǵı abzallıǵı sonda, olar perspektivalı orınlanǵanlarǵa qaraǵanda arzanlaw hám waqıt talap etedi, sebebi barlıq tiyisli hádiyseler izertlew baslanǵan waqıtta júz bergen. Sonday etip, retrospektiv dizayn, ásirese, tiyisli juwmaqlawshı noqatlarǵa erisiw ushın kóp jıllar talap etetuǵın uzaq dawam etetuǵın keselliklerdi tekseriw ushın nátiyjeli bolıp tabıladı. Retrospektiv COI tek etarli maǵlıwmatlar ámeldegi bolǵanda ámelge asırılıwı múmkin. Bul tez-tez júz bolmaydı. Maǵlıwmatlar COI izertlewinen ayrıqsha maqsetlerde tóplanǵan bolıwı múmkin. Soǵan qaramay, den sawlıqtı saqlaw resursları tutınıwı, mısalı, jergilikli dárejede belgilengen bolıwı múmkin, bul bolsa milliy kólemdegi wákillik izertlewlerinde bunday maǵlıwmatlardan paydalanıwǵa tosqınlıq etedi. Kerisinshe, perspektivalı COI analizinde analizshiler ózleri talap etetuǵın maǵlıwmatlardı jıynaw sistemaların proektlestirisleri múmkin. Kesellik hám den sawlıqtı saqlaw resurslarini tutınıw qılıw tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar analizshiler tárepinen nawqaslar va/yoki provayderlarga tapsıriletuǵın maqsetli dúzilgen sorawnamalar tiykarında toplandı. Bul tolıq maǵlıwmat alıw imkaniyatın beredi, sebebi hár bir háreket/aralashuv dizimge alınadı. Ekinshiden, awırıwlarǵa den sawlıqtı saqlaw shólkemleri tárepinen belgilengenler etilmegen ǵárejet komponentleri ushın kúndelikler beriliwi múmkin. Sonday etip, transport sıyaqlı sog'liqdan tısqarı ǵárejetlerdi ańsatlaw ólshew múmkin. Nawqaslar hám olardıń aǵayınlarınıń bosatıw waqtıniń anıq esap -kitapların toplaw múmkin. Biraq, eger kesellik uzaq waqıt dawam etse Span (gepatit C 30 -40 jıl dawam etedi), insidans dárejesine tiykarlanǵan perspektivalı COI júdá qımbat hám waqıt talap etedi. Bunday halda, retrospektiv COIlar kesellik jugin ólshewde natiyjelilew bolıwı múmkin. Jaratılǵanınan keyin kóp on jıllar dawamında COI izertlewiniń eń keń tarqalǵan túri Rays [4] hám Kuper hám Rays [12] tárepinen dástúriy tárzde tariyp berińaniga uqsaytuǵın edi; Yaǵnıy ulıwma milliy den sawlıqtı saqlaw ǵárejetlerin kesellik yamasa kesellik taypalarınıń tarqalıw maǵlıwmatları boyınsha joqarıdan tómenge qaray retrospektiv bólistiriw. Biraq, bunday izertlew dizayni nátiyjeleri úlken potentsial tárepkashlik hám joqarı dárejedegi jaqınlıq sebepli shubha menen kórilgen. Kerisinshe, tómenden joqarıǵa jantasıw menen insidans dárejesine tiykarlanǵan perspektivalı COI izertlewleri maǵlıwmatlar jıynaw kózqarasınan qatallaw bolsa -de, eń joqarı informaciya kúshine iye bolǵanlar bolıp tabıladı. Jaqında izertlewshilerdiń tárepinen retrospektiv COI izertlewleri jáne de isenimli qollanila baslandı, sebebi dástúriy sistemanıń kemshiliklerin azaytatuǵın jańa izertlew dızaynları anıqlandi. Birinshiden, insidans dárejesine tiykarlanǵan dizaynga uqsap, úyreniw ob'ekti keselliktiń pútkil taypaları emes, bálki ayriqsha kesellikler bolıp tabıladı [6]. Bul keselliktiń klinikalıq basqarıwı boyınsha anıqlaw maǵlıwmatlardı toplaw imkaniyatın beredi. Ekinshiden, tómenden joqarıǵa jantasıw arqalı den sawlıqtı saqlaw hám den sawlıqtı saqlawǵa tiyisli bolmaǵan resursların tutınıwdı baqlaw ushın nawqaslar retrospektiv sonda da, bul tarawda dizimge alınadı. Bul túp maǵlıwmatlardı toplaw imkaniyatın beredi hám kesellik hám keselliktiń birgeliktegi kesellikleri nátiyjesinde kelip shıǵıs den sawlıqtı saqlaw resursları tutınıwın, sonıń menen birge kesellik sebepli júzege kelgen hár qanday basqa ǵárejetler komponentlerin (mısalı, qaltadan ǵárejetler, transport ) aytıp otedi. Úshinshiden, tutınıwdı pul kórinisinde bahalaw ushın milliy den sawlıqtı saqlaw ǵárejetleri ornına birlik ǵárejetleri qollanıladı. Bul ulıwma milliy ǵárejetlerdi bólistiriwde názerde tutılǵan nadurıs bólistiriw máselelerin jónge salıw etedi, sebebi tek kesellik sebepli qatań tutınıw etiletuǵın resurslar bahalanadı. Biraq, retrospektiv COIlarga eslep qalıw tárepkashligi tásir etiwi múmkin. Provayderlar hám nawqaslar kesellik sebepli tutınıw etilgen resurslar tuwrısında so'ralganda, tutınıw tiykarınan ne ekenligin eslamasliklari múmkin, bul keselliktiń ekonomikalıq ǵárejetlerin nadurıs bóliwleydi. Biraq, nawqaslardıń jazıwları elektron formada saqlanatuǵın nátiyjeli informaciya sistemalarına iye bolǵan provayderlarni tańlaw arqalı eslep qalıwdıń nadurıslıǵın hesh bolmaǵanda bólekan alıp taslaw múmkin. Informaciya sistemaları tárepinen úzliksiz belgilengenler etilmegen derekler ushın, mısalı, transport hám rásmiy bolmaǵan kútim, kúndelikler nawqaslar va/yoki kútim etiwshilerge beriliwi múmkin. Soǵan qaramay, nawqaslar hám kútim etiwshilerdiń eslep qalıwǵa beyimligin minimallastırıw ushın tekseriw sheklengen waqıt dawamında retrospektiv tárzde (mısalı, aqırǵı 4 hápte ishinde qandayda bir qánigege jeke keldingizmi?) yamasa perspektivalı túrde medicinalıq ónimlerdi jeke tutınıw qılıw dep shama menen oylaıw arqalı ámelge asırılıwı múmkin. xızmetler hám transport ǵárejetleri bir dáwirden ekinshisine ózgermeydi.