Ózbekstan Respublikasın rawajlandırıwdıń bes ústin turatuǵın baǵdarı boyınsha Háreketler strategiyasına muwapıq, nef-gaz sanaatı salasında -da qatar ózgerisler ámelge asırıldı

1. 7. Kollektorlardıń suyıqlıqtı ótkizgishligi
O’nimdar qatlamlardıń kollektorlıq qásiyetlerin úyreniwde olardıń suyıqlıq ótkizgishligin biliw zárúrli. Bul parametr qudıq ashqan qatlam filtratsiyasınıń ma`nisin hám o’nimdarlig’in ańlatadı. Suyıqlıq ótkizgishlik qatlamnıń tolıq ótkizgishligi (Ko') hám paydalı qalıńlıǵı (h) kóbeymesiniń qatlam suyıqlıǵı jabısqaqlıǵına (µ) qatnası arqalı esaplanadı :
К<sub>ў</sub> ·ҳ/ .
Suyıqlıq ótkizgishlik ma`nisi (К_ў ·ҳ/ .) kollektordıń málim bir jabısqaqlikdagi suyıqlıqtı waqıt birliginde basımlar parqı 0, 1 MPa ga teń bolǵanda ózinen ótkeriw qábiletin kórsetedi.
Qatlamnıń suyıqlıq ótkiziwi tuwrısındaǵı isenimli maǵlıwmatlardı kán sanaatı izertlewleri arqalı (mısalı, basımdıń tikleniw iymek sızig'i yamasa indikator járdeminde dúzilgen iymek sızıq járdeminde) alıw múmkin. Lekin qatlam ishindegi qatiwlar qudıqtı sınap kóriw sıyaqlı qatnasıwda aralaspaydi yamasa belgilengen izertlewlerdiń bir qatar qudıqlarda atqarılmasligi áqibetinde ámeliyatda birpara parametrlerdi anıqlaw múmkinshiligi bolmaydı.
Soǵan kóre jınıslardıń suyıqlıq ótkizgishligi tómendegishe anıqlanadı. Daslep geofizik hám laboratoriya izertlewleri járdeminde jınıslardıń ótkezgishligi maǵlıwmatları alınadı ; keyininen qatlamdıń paydalı qalıńlıǵı kán-geofizikasi hám kernni úyreniw dálilleri menen belgilenedi; qatlam nefti jabısqaqlıǵı laboratoriya sharayatlarında úlken shuqirliqtan alınǵan neft úlgileri arqalı anıqlanadı. Qatlam tuwrısındaǵı bunday maǵlıwmatlardı ol jaǵdayda jaylasqan hámme qudıqlar boyınsha toplaw jaqsı nátiyje beredi.
1. 8. Taw jınısları kollektorlıq qásiyetleriniń ózgeriwine termodinamik sharayatlardıń tásir etiwi
Kóplegen izertlewshilerdiń pikrine qaraǵanda, qatlam basımı hám temperatura jınıslardıń fizikalıq qásiyetlerine tásir etedi, kollektor -jınıslardıń salıstırmalı gilliligi qanshellilik joqarı bolsa, tásir de sonshalıq kóp boladı. Jınıs quramında saz minerallardıń muǵdarın kóp bolıwı da temperatura hám basım tásirin kúsheytedidı. Bul processni qudıqlardan kern alıw jáne onı jer maydanına shıǵarıwda, ásirese gilli terrigen hám jariqli-gewekli karbonat jınıslardan úlgi alıwda esapqa alıw zárúr.
Alıp barǵan izertlewlerine kóre, 6000 m shuqirliqta jaylasqan kem gilli kollektorlardan alınǵan kern-jinsning geweklilik muǵdarı termodinamik sharayatlardıń ózgeriwi esabına 2 den 7 % ge shekem artadı. Gilli kollektorlarda bunday ózgerisler 5-12 % ge shekem, salıstırmalı gilliligi joqarı bolǵan qumli-gilli jınıslarda 10 % ten 22 % ge shekem bolıwı múmkin.
Terrigen kollektorlardan jınıs úlgileri úlken shuqirliqta jer maydanına shıǵarılǵanda olardıń bólekleri aralıǵindaǵı gewekliligi ma`nisi orta esapta 30 % ge shekem qatlam ishinde (geyde 50 % ge shekem ) baqlanǵan.
Darzli-gewekli kollektorlarda orınlanǵan izertlewlerinde 40 MPa basım astında qısılǵan bunday jınıslardıń gewekliligi 33 % ten (darzli kollektorda ) 4 % ge shekem (jariqli-gewekli) azayǵan.
Belgilengen nátiyjeler neft hám gaz úyimlarin isletiw joybarın dúziwde, ka’ndi isletiw sistemasın analiz qılıwda esapqa alınadı. Úlken shuqirliqta, tábiyiy jaǵdayda jaylasqan jınıslar gewekliligi ma`nisin olardı jer maydanına shıǵarıp, atmosfera basımında anıqlanǵanları menen salıstırıwlaw áhmiyetke iye.
Kollektorlardıń fizikalıq qásiyetleriniń taw jınıslarınıń payda bolıwı hám geologik waqıt dawamında tig’izlasiw processinde ózgeriwin úyreniw quramalı máselelerden esaplanadı.
Taw jınısları ústine jatqizilg’an shógindiler massasınıń kóbeyiwinen tábiyiy basım kúshi artadı hám jınıslar tig’izlasadi, bunnan tısqarı jinsda júz berib atırǵan epigenetik processler kúshi da jınıslardıń tig’izlaniwinda úlken rol oynaydı. Sho'kindi jınıslardıń tábiyiy tig’izlaniw túrli shuqirliqlardan alınǵan kernlerdi úyreniw arqalı anıqlanadı. Málim bir shuqirliqta jatqan, ayriqsha litologik quramǵa iye bolǵan jınıslardıń fizikalıq qásiyetleriniń o'zgeriwi tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar tiykarında empirik baylanıslılıq iymek sızig'in dúziw múmkin, olar statistikalıq baylanısıwlardı ańlatpalap, kishi bahalı korrelyatsiya koefficiyenti menen ajralıp turadı. Mazmunına kóre, hár bir empirik baylanıslılıq iymek sızig'i bul maydanǵa tán geologik sharayatlardı xarakteristikalaydı, usınıń sebebinen basqa geologik provintsiyalarni ańlatıwda odan paydalanıp bolmaydı.
Usınıń menen birge neft kollektorlarınıń jaylasıwın ulıwma nizamlıqların belgilew hám túrli fizikalıq qásiyetleriniń shuqirliq boylap ózgeriwiniń muǵdarlıq kriteryaların anıqlaw zárúrli máselelerden biri esaplanadı. Alınǵan bunday maǵlıwmatlar tiykarında neft hám gaz kánlerin ızlep tabıw, olardıń jaylasıw sharayatların anıqlaw hám qudıqlar menen ele ashılmaǵan kollektorlardıń fizikalıq qásiyetlerin ilimiy tárepten boljaw múmkin boladı.