Qo'shma gaplar. Sodda va qo'shma gaplar bilib oling
Download 0.75 Mb. Pdf ko'rish
|
QO'SHMA GAP 2miraziz
|
1
Toshkent – 2018 2
QO'SHMA GAPLAR. SODDA VA QO'SHMA GAPLAR Bilib oling. Bitta kesimlik belgisiga, mazmuniy va ohang tugalligiga ega bo'lgan gap sodda, ikki yoki undan ortiq sodda gapning o‘zaro grammatik va mazmuniy munosabatidan tashkil topgan va ohang tugalligiga ega bo'lgan butunlik qo'shma gap sanaladi. Eslab qoling. Gap uchun muhim belgi kesimlikdir. Kesimlik belgisining miqdori gaplarni sodda va qo'shma gaplarga ajratishga asos bo‘ladi. Topshiriq. Berilgan gaplarni ko‘chiring. 1. Jaloliddin Manguberdi mo‘g‘ul bosqinchilariga qarshi kurashda
mashq.Gaplarni o'qing. Sodda va qo'shma gaplar o'rtasidagi farqni izohlang. 1. Haqiqiy do‘stlarning sadoqati boshga ish tushganda bilinadi. (Oybek) 2. Odamlar siz bilan dardini yoki quvonchini o‘rtoqlashsa, diqqat bilan tinglang. (Deyl Karnegi). 3. Odamning turli fe’l-atvorli do'stlari bo‘ladi, hammasi bilan fe’liga, tabiatiga qarab, yaxshi muomala qilish zarur. (M.Muhmudov) 4.G‘ayratlining yuragi qaynar, G‘ayratsizning yuragi o‘ynar. (Maqol) 5.Omon laganning tagini non surkab yalab turganda, ko‘cha- ko‘yni to‘ldirib, ayqirib-chayqirib besh kishi kirib keldi.(G'afur G'ulom)
QO'SHMA GAP QISMLARI VA ULARNI BOG‘LOVCHI VOSITALAR Bilib oling. Qo'shma gapni tashkil etgan sodda gaplar qo'shma gap qismlari sanaladi. Bu qismlarni bog'lash uchun xizmat qiladigan vositalar esa bog'lovchi vositalar hisoblanadi. Qo'shma gap qismlari quyidagi bog'lovchi vositalar yordamida bog'lanadi: 1.Bog'lovchilar: a) teng bog'lovchilar (va, hamda, ammo lekin, biroq, yo, yo..., yo, dam..., dam...) b) ergashtiruvchi bog'lovchilar 2. bog'lovchi vazifasidagi vositalar: a) bo'lsa, esa, deb; b) -u, (-yu), da, -ki yuklamalari; d) nisbiy so’zlar; e) shuning uchun, shu tufayli, shu sababli singari ko'makchili qurilmalar; f) shart mayli qo'shimchasi (-sa). 3. Ohang. mashq. O'qing. Qo'shma gap qismlarini bog'lovchi vositalarni aniqlang. 1. Do‘stlikdan o ’ tadigan hech narsa yo‘q, shuning uchun do‘st orttirish imkoniyatini sira qo‘ldan boy berma. («Hikmatnoma»dan) 2.0‘zingga do‘st tanla, chunki bir o‘zing baxtli bo‘lolmaysan. (Pifagor) 3. Shuni bilki, odamlar do‘stlik tufayli baxtiyordir. («Qobusnoma») 4. Yaxshi fikr tiniq uslubni talab qiladi, uslub esa fikr libosidir. («Tafakkur gulshani») 5. 0‘z tilingni hurmat qil, u senga keng imkoniyatlar ochib beradi. mashq.Gaplarni o'qing, qo'shma gap qismlarini bog'lovchi vositalarni tushuntiring. 1. Adab kichkinalar mehrini ulug‘lar ko'ngliga soladi va u mehr kattalar ko‘nglida abadiy qoladi. (Alisher Navoiy) 2. Fikr ravshan bo‘lsa, albatta, uning shakli ham ravshan bo‘ladi. (P.Qodirov) 3. Haqiqiy olim o'zining ilmi bilan maqtanmaydi, chunki u o'zidan ham zo‘r olim va fozil borligini biladi. («Hikmatnoma»dan) 4. Badanning quvvati — ovqat, aqlning kaliti — hikmat. (Maqol) 5. Kimning qalbi pok bo Isa, u to‘g‘ri va Download 0.75 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|