1-§. Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti va uslublari. Kimyoviy va mexanik texnologiyalar haqida tushuncha

 
 
Bu yerda k
1
va k
2
birinchi va ikkinchi reaktsiyalrning mos ravishda tezlik 
konstantalari. 
Ketma – ket boradigan reaktsiyalarda moddalar kontsentratsiyasining vaqt 
boʻyicha oʻzgarishi 1.29-rasm a, b, v da keltirilgan. 
Reaktsiya davomida A moddaning bosqichma–bosqich sarf boʻlib borishi 
kuzatiladi. B moddaning miqdori esa reaktsiyaning borishi bilan avval ortib boradi, 
soʻngra esa (bu modda D moddaning hosil boʻlishiga sarflanadi) maksimumdan 
oʻtib kamayib boradi. D moddani xarakterlovchi egri chiziq uning miqdorini vaqt 
oʻtishi bilan ortib borishini koʻrsatadi (1.29-rasm a). Hosil boʻlgan B moddaning 
miqdori ketma – ket boradigan reaktsiyalar tezliklari nisbatiga, yani k
1
/k
2
ga 
bogʻliq boʻladi. 
A 
B 
A 
Konts
entr
siya
Vaqt 
В 
B 
 
A 
k
1
 
D 
 → 
→ 
k
2
 

---

1.29-rasm. Ketma-ket boradigan reaktsiyalarda moddalar 
kontsentratsiyasining vaqt boʻyicha oʻzgarishi:
a – k
1
= k
2
; b – k
1
> k
2
; v – k
2
> k
1
. 
 
1.29-rasm b dan koʻrinadiki, teng sharoitlarda birinchi reaktsining tezligi 
ikkinchi reaktsiya tezligidan katta boʻlganda, boshlangʻich A moddaning 
miqdorini toʻla sarf boʻlganda, tarkibida B va D moddalar aralshmasi boʻlgan 
mahsulot olinadi. 
Agarki, ikkinchi reaktsiyaning tezligi birinchi reaktsiya tezligidan sezilarli 
darajada kata boʻlsa, oraliq mahsulot B ning miqdori maʻlum vaqt oʻtgach toʻla 
sarf boʻladi va intensive darajada D moddaning toʻplanishi kuzatiladi(1.29-rasm 
v).Parallel boradigan reaktsiyalarnig oʻziga xos tomoni shuki, boshlangʻich 
moddalar birdaniga bir necha yoʻnajishda boradi. Oddiy holda bunday jarayonning 
sxemasi quyidagi koʻrinishda boʻladi: 
Reagentlar 
miqdorini 
vaqt
boʻyicha oʻgarish sxemasi 1.30 – 
rasmda keltirilgan, undan koʻrinadiki,