2- mavzu. Gipskartonli qoplamalar va panellar, gipstolali qoplamalar

2.7.-rasm. Namdan himoya qilish uchun gipskarton qoplamalarining tasmalariga
Shtabel qilib taxlangan, GKQ, lar.

GKQ lar kadoklarini tayyorlovchi zavoddan belgilangan joygacha tashish kadoklangan kurinishdagi yuklarni tashish koidalariga asosan kamma turdagi yuk transportlari orqali amalga oshiriladi. Tashishda GKQ kadoklari shtabel kurinishida shakllanishi mumkin. Shtabellarning ruxsat etilgan balandligi transport vositasining gabaritlariga va uning polini yuk kutarish kobiliyatiga boglik. GKQ larni ochik transport yordamida tashish jarayonida ularni namlanishdan saklash uchun, kamma tomonidan suv utkazmaydigan material bilan kimoya kilish lozim. GKQ larni tayyorlovchi zavoddan kerakli joyga (kurilish maydonchalari, tayyor maksulotlar omborxonasi, savdo va kayta yuborish omborxonalari) yetkazgandan keyin transport vositasidan GKQ shtabellarini yuk kutarish mexanizmlari yordamida tushiriladi va bor transport vositasi (vilkali avtoyuklovchilar, yuk avtomobillari, avtokaralar) bilan saklanish joyiga tashiladi. GKQ larni kutarishda, tushirishda, tashishda va kulda tashishda ularning kirralariga va burchaklariga shikast yetkazmaslikga karakat kilish kerak. GKQ larni ish joyiga utkazmok uchun maxsus moslamalar (ruchkalar va belboglar) va vertiqal kolda tashish uchun aravachalar ularni tashishni yengillashtiradi va GKQ larni shikastlanishidan ehtiyot kiladi (2.8.-rasm).

а)

б)

2.8.-rasm. GKQ, larni tashish uchun transport vositalari:
a - ikki gildirakli KNA UF aravachasi; b - GKQ ni tashish uchun ruchka.
Transport-yuklash ishlarini ratsional tashkil etish (tug‘ridan tug‘ri transportdan montaj kilish) vositalar yordamida bulib, bu vositalar GKQ larni kaytadan terish uchun ishchi vaktini yukotmasdan, vertiqal xolatdan gorizontal xolatda utkazish imkoniyatini beradi. Bunda oralik tomga maksimal ruxsat etilgan yuklarni xisobga olish kerak: turar joy binolari uchun 150...200 kg/m² (shtabellarning balandligi 15...20 sm); jamoat (fuqaro) binolari uchun 350…500 kg/m² (shtabellarning balandligi 35...50 sm).
Krplamalarni joylash va ularning saklanishini yopik, kulflanadigan, kuruk, xavoning xarorati +5⁰S dan kam bulmagan, isitish uskunalaridan 1,5 m dan kam bulmagan uzoklikda, poli tekis xonalarda tashkil kilish maksadga muofikdir. Shtabelda (kadoklarda) bir xil turdagi va o‘lchamdagi (uzunligi, eni, kalinligi) GKQ lar bulishi kerak. Kddokda va shtabelda joylashgan qoplamalar ularning chegarasidan chikishi kerak emas. Agar turli xil o‘lchamdagi GKQ larni shtabellash zaruriyati kelib chiksa, unda kichik o‘lchamli qoplamalarni shtabelning yukori kismida joylashtirish kerak.
Juda xam kam xolatlarda va juda kiska muddatda (6 soatdan kup bulmagan) GKQ larni ochik osmon ostida joylashtirish mumkin, bunda albatta ularni atrof muxit xarorati 0⁰S dan kam bulmagan sharoitda, suv utkazmaydigan material bilan izolyatsiya kilish va yer osti suvlaridan ximoya kilish sharti bilan amalga oshirish zarur. GKQ shtabellarining ruxsat etilgan balandligi oralik tom konstruksiyasining yuk kutarish kobiliyatiga karab aniqlanadi, ammo 3 m dan baland bulmasligi kerak. GKQ shtabelining 1 sm balandlikdagi mikdori 100N/m² (10 kg/m²) ga teng yukni xosil kiladi.
Agar tashish va joylashtirish davrida qoplamalar xullanishga yulikkan bulsa, unda ulardan tulik kurigandan keyin foydalanish mumkin.
Qoplamalarni vertiqal xolda taxlash mumkin emas, chunki bu xolat ularning kirralariga shikast yetkazishi mumkin va negativ deformatsiyalarga olib kelishi mumkin. Kadok va shtabellardagi qoplamalarni tug‘ri qo‘yilgan tagliklarga taxlash kerak, bu esa GKQ larni osilmasligini ta’minlaydi.
Taxlash va saklash jarayonida GKQ larni yuzasi buyicha deformatsiyalanishiga aslo yul kuymaslik lozim, chunki qoplamaning deformatsiyalangan kismini sinchga tortgan paytda uning uzagi shikastlanishi mumkin va tekis chok xamda yuzani chiqarish mumkin bulmay koladi.

4. 
   Gipskarton qoplamalariga ishlov berish
   

Gipskarton qoplamalarining xamma turlariga ishlov berish oson kechadi, chunki uning usullari xech kanday uziga xos kiyinchilikga ega emas, agar KNAUF uskunalari (kesish uchun, shlifovka uchun, kirralarni randalash uchun, teshiklarni uyish uchun) bor bulsa. GKQ larga ishlov berish tezda ulardagi umumkurilish ishlarini (gisht terishda, tom konstruksiyalarini, beton konstruksiyalarini, devor panellarini, devor bloklarini montaj kilishda), bajarishda yuzaga kelgan noaniqliklarni va xatoliklarni oldini olishga imkon beradi. Bu esa gipskarton qoplamalarni joyida ichki yuzalarni loyixaviy xolatiga keltirish, qoplamalar va panellarni kesish va moslash, xamda shpaklevkali tarkiblar bilan surtish xisobiga amalga oshiriladi.
GKQ lar yoki GKQ larni bichish va kesish jarayoniga kuyilgan aniqlik talablariga karab, ishlarning kuyidagi usullari bulishi mumkin:

1. 
   lineykalar, metrlar, metal uchburchaklar yordamida GKQ larni oddiy bichish va GKQ larni tekis yuzali stolda kesish pichoklari yoki maxsus moslamalar (eni 120 mmgacha bulgan tasmalarni kichkina rezak bilan yoki eni 630 mmgacha bulgan bulaklarni katta rezak bilan) yordamida kesish;
   
2. 
   qoplamani aniq bichish, masalan, tigi ingichka va kichkina tishli kularra yoki diskli elektrkularralardan foydalanib perforatsiyalangan, shlislangan yoki kombinatsiyalashgan GKQ larni kesish.
   

Kartonlarni oddiy bichishda kesish ularni yuza tomonidan bajariladi. Tilingan qoplama stolning chetiga kuyilib kesilmagan uzak sindiriladi. Keyin pichok bilan uning orka tomonidagi karton xam kesiladi. Xosil bulgan kirraga randa yordamida tekis silliklanguncha ishlov beriladi (2.9.- rasm.).
Agar kesilgan kirralar chok xosil kilishi talab kilinsa, unda ularni shpaklovka kilishning ikki usulini ko‘llash uchun tayyorlash kerak:
a) armaturali tasma bilan Fugen shpaklevkasi yordamida shpaklevkalash, bunda qoplama kalinligining 1/3 kismini randa yordamida 45^o burchak ostida faska chiqariladi va tasma yopishtiriladigan joyni kartoni olib tashlanadi;
b) armaturali tasma bilan Uniflott shpaklevkasi yordamida shpaklevkalash, bunda qoplama kalinligining 1/3 kismini randa yordamida 45^o burchak ostida faska chiqariladi. Faska olingandan keyin, karton chetlarini shlifovka uskunasi yoki najdak kogozi yordamida silliklanadi.
Deraza va eshik urinlari bor devor va pardevorlarni koplashda GKQ larni oldindan tekis yuzali stolda belgilanib olinadi. Keyin pichok, arra yoki diskli arra yordamida ularning bichimi amalga oshiriladi, bunda kerakli o‘lchamdagi teshiklar xam tayyorlanadi. Kirralariga shlifovka uskunasi yoki kum kogoz yordamida ishlov beriladi. GKQ larning yupkalashtirilgan kirralarini (YuK yoki YuYaAK turidagi) eshik romlari tutashadigan uringa urnatish mumkin emas, chunki bunday xolat eshik xoshiyalarini urnatganda talab etilgan zichlikga erishib bulmaydi, bu esa xonalarda tovush izolyatsiyasini yomonlashuviga olib keladi.
GKQ larda elektr uchirgichlar, korobkalar va rozetkalar uchun uyiklarni yuzaga keltirish mumkin: drel uchiga nasadka (freza) kuyib uning yordamida aylana uyiklar, uyadigan arralar yordamida tug‘ri burchakli, teshadigan moslamalar bilan esa figurali uyiklarni xosil kilinadi (2.10. - Rasm).
Kichik radiusdagi egri chizikli shishib chikkan va botma yuzalarni maxsus ishlov berilgan kerakli o‘lchamdagi GKQ lar yordamida koplanadi. Buning uchun GKQ tayyorlamalarida 2.3 sm kadam bilan frezerli moslama yordamida, teskari tomondagi kartonga zarar yetkazmasdan, butun kalinligibuyicha kesimlar kilib chikiladi. Kesilgan GKQ tayyorlamalarini kerakli radiusdagi shablon-kopliblarga yotkizib chikiladi. Kesiklarni kavo okimi bilan tozalanadi va Uniflott shpaklevkasi bilan tuldiriladi. Natijada, kesiklardagi shpaklevka kotgandan keyin, kerakli shakldagi egri chizikli element hosil buladi.



а)

б)

9.