2-ma’ruza. Oqsillar. Aminokislotalarning fizik-kimyoviy xossalari oqsillarning strukturaviy tuzilishi darajalari Reja

7.Metalloproteidlar va nukleoproteidlar. Metalloproteinlarga oqsildan 
tashqari qandaydir, bir yoki bir nechta metall ionlari saqlovchi biopolimeelar kiradi. 
Metalloproteidlar orasida fermentli va fermentsiz turlari mavjud. Masalan, 
dipeptidaza va alkogoldegidrogenaza metallofermentlari tarkibida rux, tashuvchilik 
vazifasini bajaruvchi fermentsiz metalloproteid – transferrin tarkibida esa temir 
bo`ladi. 
Ferritin – yuqori molekulali suvda eruvchi oqsil bo`lib, unda temir 17 dan 23% 
gacha bo`ladi. U asosan, qora taloq, jigar va miya ko`migida bo`lib, organizmda temir 
deposi vazifasini bajaradi. 
Transferritin – suvda eruvchi temirprotein, glikoprotein, qon zardobidagi β-
globulinlar tarkibida aniqlangan. Transferrin molekulasi 2 atom temir saqlaydi; 
transferrin organizmda temiRNKing fiziologik tashuvchisi hisoblanadi. 
Ba’zi metalloproteidlar gemoglobin vazifasini bajaradi, masalan gemostianin, 
gemeritrin, gemovanadin. Gemostianin (grek.o’aima – qon va kyanos – lazur) qonga 
o’avo rang tus beradi va u mollyuskalarda uchraydi. Bunda kislorodni biriktiruvchi 
mis ioni bo`lib, u oqsil qismining juda ko’p subbirliklari bilan bevosita bog`langan. 
Misning har ikki ioni bir molekula kislorod bilan bog`lanadi. 
Gemeritrin ham temirproteid bo`lib, u chuvalchanglarda aniqlangan. 
Gemeritrin molekulasi oqsilning 8 ta subbirligidan tashkil topgan bo`lib, o`zaro temir 
ioni bilan bog`langan. Gemeritrinning ikki atom temiri bir molekula kislorodni 
biriktiradi. 

---

Kislorodni biriktiradigan yana bir metalloproteid – gemovanadin aniqlangan 
bo`lib, u bitta subbirlikdan iborat. Unda bog`lovchi guruh sifatida vanadiy ioni 
ishtirok etadi. Vanadiyning har bir atomi bir molekula kislorodni bog`laydi.  
Nazorat uchun savollar 
1.Oqsillarning biologik vazifalari.