2-ma’ruza. Oqsillar. Aminokislotalarning fizik-kimyoviy xossalari oqsillarning strukturaviy tuzilishi darajalari Reja

Karbogemoglobin.  Gemoglobinning karbonat angidrid bilan bog`lanishidan 
gemoglobinning yana bir boshqa unumi – karbgemoglobin hosil bo`lishi mumkin. 
Ammo bunda karbonat angidrid gemga emas, balki globinning amino guruhiga 
bog`lanadi. Dezoksigemoglobin oksigemoglobinga nisbatan ko`proq karbonat 
angidrid biriktiradi. Karbgemoglobinning hosil bo`lishi karbonat angidridning 
to`qimalardan o’pkaga chiqarish uchun qo`llaniladi. Bunday yo`l bilan 10-15% 
karbonat angidrid o’pkaga chiqariladi. 
Mioglobin – uchlamchi strukturaga ega bo`lib, gemoglobinning bir zanjiridan 
iborat. Gemoglobindan farqli ravishda u kislorodni 5 marta tezroq biriktira oladi. 
Uning kislorod bilan to`yinishi grafikda gi’erbola shaklida bo`ladi. Buning biologik 
ahamiyati ham shunda bo`lib, mioglobin mushak to`qimasining ichki qismida, ya’ni 
kislorodning partsial bosimi past joyda joylashganligi bilan bog`liq. Tashnalik bilan 
kislorodni biriktirishi tufayli kislorodni zao’irasini yaratadi va bu kislorod 
vaqtinchalik kislorod etishmovchiligida zaruratga qarab sarflanadi. 
Fermentli gemproteidlar. Sitoxromlar ularning molekulalari tarkibidagi 
gemlarning turiga qarab a,b,c,d turlarga bo`linadi. a,b va c sitoxromlari prostetik 
guruh sifatida muvofiq ravishda a,b, va c gemlari tutadi va o`zaro polipeptid 
zanjirlarining aminokislotalar tarkibi va oqsil subbirliklari bilan farqlanadilar. d 
sitoxromida esa d gemdan tashqari ba’zida c gemi ham bo`ladi. 
Sitoxromlar kislorodni biriktirish xususiyatiga ega emas. Bunda istisno 
tariqasida a3 sitoxromi mavjud bo`lib, uning tarkibiga globin bilan bog`langan mis 

---

ioni kiradi. Sitoxromlar elektronlarni tashish vazifasini bajarib, mitoxondriyaning 
nafas olish zanjiri va mikrosoma zanjiri tarkibiga kiradi. 
Xlorofillproteidlar – hayvonlardagi temir porfirinlardan farqli ravishda 
o`simliklarda magniy porfirinli komplekslar mavjud bo`lib, ular o`simliklar 
barglariga yasxil rang beradi. Bunday ‘igmentli komplekslar xlorofill deb ataladi. 
O`simliklar barglarida a va b, suvo`tlarida yana c va d turlari mavjud. 
O`simliklarda xlorofillar oqsillar bilan kompleks hosil qiladi va fotosintez 
reaksiyalarida ishtirok etadi.