4-modul. Qaraqalpaq tiliniń funkcionallíq stilleri hám sóylew mádeniyatí Jobası

I. Kitabıy stiller 
1. Ilimiy stil 
2. Rásmiy isler stili, 
3. Publicistikalıq stil, 
4. Kórkem ádebiyat stili. 
 
II. Sóylew stili 
Ayırım izertlewshiler tárepinen kórsetilip júrgen «saltanatlı stil», «satiralıq stil» hám t.b. 
túsinikler tek ǵana til qurallarınıń emocionallıq hám ekspressivlik belgileriniń kórinisi bolıp 
esaplanadı. 
 
Ilimiy stil. Ilimiy stildiń basqa stillerden ózgesheligi. Leksikalıq ózgesheligi. 
Morfologiyalıq ózgesheligi. Sintaksislik ózgesheligi 
 
Tayanısh túsinikler: Leksikalıq ózgeshelikler, terminler, morfologiyalıq ózgesheligi, 
atlıqtıń qollanılıwı, sintaksislik ózgesheligi, kiris gáplerdiń qollanılıwı 
Ilimiy stil ádebiy tildegi kitabıy stillerdiń qatarına jatadı. Ondaǵı bayanlar monolog túrinde, 
logikalıq jaqtan dálilli oylanıp dúzilgen gáplerden quralıp, bul stil ádebiy til normalarına sáykes 
bol
ǵan til qurallarınan paydalanadı. Ilimiy stil, álbette, ilimniń rawajlanıwı, onıń jańa 
tarawlarınıń payda bolıwı menen baylanıslı. Bul stildiń tiykarǵı maqseti - logikalıq informaciyanı 
xabarlap, onıń haqıyqıy ekenligin dálillew bolıp esaplanadı. Sonlıqtan da, onıń leksikasında hám 
grammatikasında ózine tán bolǵan ózgeshelikleri boladı.
Leksikalıq ózgeshelikleri. Ilimiy stildiń leksikasında ilimniń hár bir tarawınıń ózine tiyisli 
terminleri qollanıladı. Bunday terminler tuwra mánisinde qollanılatuǵın bir mánili sózler bolıp, 
awıspalı mánide paydalanılmaydı: oy, terbelis, qozǵalıs, jaqtılıq, tiyindi, teńleme, 

---

jerbawırlawshılar, kesindi, sheńber hám t.b. Qaraqalpaq tilindegi kópshilik terminler rus tilindegi 
terminlerdi kalkalaw nátiyjesinde payda bolǵan. Sonıń menen birge, kópshilik terminler 
internacional sózler bolıp esaplanadı: konstrukciya, atom, sinus, trapeciya, grammatika, indukciya 
hám t.b. Ilimiy miynetlerde bunday terminler jiyi-jiyi qaytalanıp kele beredi. Ásirese, berilgeni, 
demek, esaplanadı, dálillew, ataladı usaǵan sózler kóbirek ushırasadı. Mısalı: Demek, biziń qarap 
otırǵan múyeshlerimiz 60 hám 120 ǵa teń.