9-mavzu. Ilmiy maktab, metod va metodologik yondashuvlar Reja: Ilmiy maktab shakllarining tarixi, umumiy belgilari va asosiy bosqichlari. Metod, metodologiya, metodika tushunchalarining o’zaro aloqasi va farqi

va bilish faoliyatining ayrim mexanizmlarini ochib beruvchi bilim tizimi
sifatidagi ahamiyati to‘g‘risida so‘z yuritish mumkin. Zotan, bu inson
o‘z-o‘zini anglashi uchun ham, «sun’iy intellekt» tizimlarini yaratish
uchun ham muhimdir. Bundan tashqari, har qanday ilmiy bilish faoliyati
doimo muayyan metodga va undagi qarashlarga (ya’ni ma’lum
protometodologiyaga yoki aniq bo’lmagan metodologiyaga)
asoslanishini ham tushunish kerak. Ammo barcha tadqiqotchilar ham
metodologiya muammolarini maxsus o‘rganavermaydi va ishlab
chiqavermaydi. Bu metodologiya har qanday ilmiy bilish faoliyatining
ajralmas qismi ekanligini tushunib yetish uchun muhimdir.
Tabiiy obyektlar xossalarining to ‘rt turi - barcha tabiiy
obyektlarga xos bo’lganxossalarning turlarini aniqlash fan
metodologiyasining muhim vazifasidir. Tabiiy obyektlar, deganda kelib
chiqishi insonning ongli ijodi bilan bog'liq bo'lmagan har qanday
yaxlit obyektlar: atomlar, molekulalar, tirik organizmlar, tabiiy til,
jamiyat va shu kabilar tushuniladi. Turli sohadagi ilmiy bilimlarning
katta hajmini va muayyan fanlardagi shaxsiy ish tajribasini anglab
yetish natijasida har qanday tabiiy obyektga xos bo’lgan turli-tuman
xossalarning to‘rt turini ajratdik.
Subyektiv yaxlit xossalar - ontologik maqomi immanent,
noemerjentdir. Epistemologik maqomi—tarkibiy qismlarining xossa-
lariga nisbatan reduksiyalanadi, boshqacha qilib aytganda, butunning
xossalarini belgilashi mumkin bo’lganqismlarning xossalari.
Subyektiv yaxlit xossalarga misollar: og‘irlik, jismlarning elektr
zaryadi, gapning so‘z (birikma)lar ma’nosi bilan bevosita bog‘liq