A. J. Tuychiyev Iqtisoiyot fanlari doktori, professor
Download 3.05 Mb. Pdf ko'rish
|
АУдит дарслик (1)
|
Terminologiya: korporativ miqiyosida boshqarish va tranzaksion nazorat
Ichki nazoratning bazi elementlari korxona miqiyosidagi nazorat deb yuritiladi. Korxona miqyosidagi nazorat turli xildagi jarayonlarga, tranzaksiyalrga, hisob-kitob schetlariga va boshqalarga ta’sir ko’rsatadi. Quyidagilar korxona miqyosidagi nazorat sifatida talqin etiladi. - Nazorat muhitiga tegishli bo’lgan nazorat amallari - Menejment boshqaruvi ustidan nazorat - Tashkilotning risklarni baholash jarayoni - Markazlashgan jarayonlar va nazorat, o’z ichiga taqsimlangan mehnat taqsimotini oladi - Operatsiyalarning natijasini nazorat qilish - Boshqa nazorat shakllarini nazorat qilish, masalan ichki auditning funksiyalari, o’zini o’zi baholash bo’limining faoliyati va audit bo’limi shular jumlasidandir - Yil yakunlari bo’yicha hisobotlarni tayyorlash bo’limi ustidan nazorat - Muhim biznes strategiyalarini belgilab beruvchi qonun-qoidalar va risklarni boshqarish tajribalari shular jumalasidandir Yuqoridagilarning nega korxona miqyosidagi nazorat deyilishini quyidagi misol orqali ifodalaymiz. Agar korxona moliyaviy menejeri noqobil ish yuritishi tufayli noto’g’ri tranzaksiyalarni amalga oshirsa, bu o’z navbatida ko’plab hisob- kitob schetlariga ta’sir ko’rsatmasdan qolmaydi. Shunung uchun ham menejerlar xatti- harakati ham bir vaqtning o’zida korxona miqyosida muhim ahamiyat kasb etadi. Boshqa tarafdan esa nazoratni amalga oshirishda shunday nazorat turlari mavjudki, ular faqat ba’zi transaksiyalar, jarayonlar va holatlargagina ta’sir ko’rsata oladi xolos. Bu turdagi nazorat shakllari tranzaksion nazorat shakllari sifatida talqin etiladi va ular korxona faoliyatining ba’zi bir jabhalridagina 154 kuzatilishi mumkin. Misol uchun korxona hamkor korxonadan o’z ishchisi sarflagan mablag’lar hisobotini ichki siyosat normalari bilan muvofiq kelish kelamasligiga ishonch hosil qilish va hodimning qay darajada korxona qonun- qoidalariga bo’y so’nishini aniqlash maqsadida so’rashi mumkin. Beriladigan hisobot hodim xarajatlarini tasdiqlovchi hujjat sifatida qabul qilinadi, lekin by axborot shakli tashkilotdagi boshqa tranzaksiya va hisob-kitob schetlari haqida hech qanday ma’lumot bermaydi. Quyidagi misollar tranzaksion nazorat shakli sifatida yuritiladi: - Turli majburiyatlar o’rtasidagi tafovutlar naqd pul qabul qilinishi yoki ularni qayd qilish jarayoniga nisbatan - Sotib olish huquqi bilan bog’liq faoliyat - mahsulot sotib olish uchun huquqiy tomondan to’g’ri yo’lga qo’yilgan tranzaksion - inventarlar kabi aktivlarni saqlashni jismoniy nasorati - bank hisob kitobidaga tuzatishlar va o’zgarishlar Download 3.05 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|