A. M. Mannonov n. A. Abdullayev r. R. Rashidov


  Poullada Leon. The Failure o f American Diplomacy in Afghanistan /


Download 184 Kb.
Pdf ko'rish
bet60/124
Sana15.11.2023
Hajmi184 Kb.
#1777363
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   124
Bog'liq
Afg\'oniston tarixi. Mannonov A.M, Abdullayev N.A, Rashidov R.R (1)

77 
Poullada Leon. The Failure o f American Diplomacy in Afghanistan / 
World Affairs. - Winter 1982-1983. - P. 244.


tashabbusni o ‘z qo‘liga olgan afg‘on yoshlari b a’zi chet el davlat- 
lari ta ’siriga ham tushib qoldilar. Jumladan, arab davlatlaridan 
ayrim radikal kuchlar ta ’siri ostida ko‘plab ekstremistik guruhlar 
tuzila boshlandi. Kobul universiteti bunday faoliyatlaming marka- 
ziga aylandi. Xususan, Burhoniddin Rabboniy, Abdul Rasul Sayyof, 
Muhammad Umar, Gulbiddin Hikmatyor, Sayfiddin Nasratyor va 
Habib Rahmonlar ushbu harakat “yadrosini” tashkil qildi. Ke­
yinchalik Kobul universitetida “Musulmon yoshlari” maxfiy uyush- 
masi tashkil etildi. Mazkur uyushma 1970-yillarda mamlakatning 
barcha viloyatlarida fundamentalistik yacheykalar tuzib, hattoki o‘z 
saflariga mamlakat qurolli kuchlarida xizmat qilib kelayotgan zobit- 
lami ham jalb etishga intilishdi. “Musulmon yoshlari” harakatining 
yetakchisi etib Burhoniddin Rabboniy e ’lon qilindi. Ushbu harakat 
a ’zolari tomonidan siyosiy hokimiyatni qo‘lga olish maqsadida
1960-yillar ikkinchi yarmida mamlakatda 2000 dan ziyod mitinglar 
o ‘tkazildi.
XX asr 60-70-yillarida Afg‘onistonning chet davlatlar bilan 
munosabatlari ham birmuncha rivojlandi. 1960-1970-yillarda 
Sovet Ittifoqi-Afg‘oniston munosabatlari bir qator sohalarda jadal 
rivojlanib bordi. Jumladan, yo‘l qurilishi, sanoat va qishloq xo‘jaligi, 
elektr energiyasi ishlab chiqarish sohalarida sovet mutaxassislari 
ko‘magida bir qator yangi ishlab chiqarish obyektlari barpo etilib 
ishga tushirildi. 1963-yil oktabr oyida SSSR Oliy Kengashi Pre- 
zidiumi Raisi L.I.Brejnevning Kobulga tashrifi davomida “Gaz 
qazib olishda Sovet yordami to ‘g ‘risida” kelishuv imzolandi.
1965-yilda uzunligi 680 km bo ‘lgan qattiq qoplamali Kushka- 
Hirot-Qandahor avtomagistral yo‘li (qiymati 140 mln. AQSH dollari) 
sovet mutaxassislari ko‘magida qurib ishga tushirildi. 1966-yilda 
poytaxt Kobulni Hindikush tog‘ tizmalari orqali Amudaryo 
qirg‘og‘i bilan bog‘lovchi uzunligi 470 km.li avtomagistral yo‘li 
foydalanishga topshirildi.
1967-yilda Kobul daryosida quw ati 100 ming kVt.li Naglu 
gidro elektr stansiyasi, “Sarde” irrigatsion kompleksi, 1968-yilda 
Kobul politexnika instituti kabi bir qator muhim ijtimoiy-iqtisodiy


obyektlar qurib ishga tushirildi. XX asr 60-yillarida A fg‘ onistonning 
Eron bilan munosabatlari ham ijobiy xarakterga ega bo‘ldi.
1961-yilda Eron va afg‘on hukumatlari tomonidan savdo tranzit 
sohasida yangi shartnoma imzolandi. Shartnomaga ko ‘ra, eksportga 
m o‘ljallangan afg‘on mahsulotlari Eronning Mashhad shahriga 
olib borilib, u yerdan temir yo‘l orqali mamlakatning Xurramshahr 
portiga yetkazilgan va chet elga eksport qilingan. Mazkur shartnoma 
ikki davlat o ‘rtasidagi iqtisodiy munosabatlaming rivojlanishiga 
yaxshigina turtki berdi.
Eron Afg'oniston va Pokiston o‘rtasidagi kelishmovchilik- 
lami yumshatish borasida vositachilik rolini ham bajarishga in­
tildi. Shu maqsadda 1962-yilning yozida Eron shohi Muhammad 
Rizo Pahlaviy Kobul va Islomobodga tashrif buyurdi. 1963-yilda 
Afg‘onistondagi hukumat o‘zgarishidan so‘ng A fg‘onistonning 
Pokiston bilan munosabatlari iliqlasha boshladi. Bu Eronning 
vositachi sifatida mintaqadagi rolining oshishiga olib keldi.
1960-yillarda AQSH Afg‘onistonga o‘z e’tiborini kuchaytirdi 
va bu ikki tomonlama munosabatlarda o ‘z aksini topdi. 1967-yilda 
AQSH к о ‘magi bilan Qandahor yaqinida quvvati 33 ming kVt. 
li Kajakiy gidro elektr stansiyasi qurilishi boshlandi. 1967-yilda 
AQSH hukumati tomonidan Afg‘onistonga ko‘rsatilgan turli 
yordamlar miqdori 350 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Shu­
ningdek, AQSH ko‘magida Kobul-Qandahor va Kobul-Spinbuldak 
(Pokiston chegarasida), Kobul-Torxam (Pokiston chegarasida), Hi- 
rot-Islom qal’a (Eron chegarasida) avtomagistral yo‘llari barpo etildi.
Bu davrda A fg‘oniston va Xitoy Xalq Respublikasi o‘rtasida 
ikki tomonlama munosabatlar o ‘matildi va olib borildi. Garchi 
Xitoy hamda Hindiston o‘rtasida kelib chiqqan qurolli mojaro 
va Xitoyning Pokiston bilan yaqinlashuviga qaramasdan afg‘on 
hukumati Xitoy bilan yaxshi munosabatda bo‘lishga intildi. Xitoy 
o ‘z navbatida Afg'onistonda bir necha loyihalami amalga oshirishda 
ishtirok etdi. Parvon viloyatida Xitoy hukumati ко‘magi bilan barpo 
etilgan qiymati 10 mln. AQSH dollariga teng irrigatsion tizim ana 
shular jumlasidandir.



Download 184 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   124




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling