Акромегалия. Гигантизм. Нанизм. Эндокринология

ОФТАЛЬМОПАТИЯ ПАТОГЕНЕЗИ:
Офтальмопатия- ДТБ нинг энг муҳим клиник белгиларидан бири бўлиб ҳисобланади. Офтальмопатия кўзни ҳаракатлантирувчи экстраокуляр мушакларнинг аутоиммун жароҳатланиши натижасида юзага келади. Кўз мушаклари антигени эндомизий фибробластларида жойлашган тиреотропин рецепторлари бўлиб ҳисобланади. Антителоларнинг антигенлар билан ўзаро таъсири ретробульбар ҳужайрада гликозаминогликанлар ва бошқа қўшувчи тўқима компонентларининг ишлаб чиқарилишининг ошишига олиб келади, унда шиш, кейинчалик эса-фиброз ривожланади. Офтальмопатия ривожланишида ретробульбар ҳужайрани жароҳатловчи форбид цитотоксик Т-лимфоцит клонининг ҳосил бўлиши катта роль ўйнайди.
КЛИНИКАСИ:
Беморларнинг асосий шикоятлари
*кучли психик қўзғалиш, таъсирчанлик, бетоқатлик, ортиқча ҳаракатларни бажариш, диққатни жамлай олмаслик;
*бўйин соҳасида босим ҳисси; ютинишнинг қийинлашуви;
*домий юракнинг тез уриш ҳисси;
*доимий диффуз терлаш;
*доимий исиб кетиш ҳисси;
*қўлларнинг қалтираши, ишлашга, ёзишга халақит беради; баъзан беморлар ҳуснихатининг ўзгарганлигини айтади;
*иштаҳанинг яхши бўлишига қарамасдан прогрессияланувчи ориқлаш;
*умумий мушак ҳолсизлиги;
*кўзларнинг чақчайиши, кўздан ёш оқиши, ёруғликдан қўрқиш;
Объектив:
*беморлар жуда кўп ортиқча ҳаракат қилишади;
*эмоционал лабиллик, кайфиятнинг тезда ўзгариши, шошилиб гапириш;
*қалқонсимон безнинг ҳар хил ўлчамдаги диффуз катталашиши; қалқонсимон без юмшоқ, баъзан қаттиқ-эластик, кам ҳолларда унинг устида систолик шовқин эшитилади. Касаллик оғирлиги бўқоқнинг ўлчамига боғлиқ эмас. Қалқонсимон без унча катта бўлмаганда ҳам оғир тиреотоксикоз ривожланиши мумкин.
*териси юмшоқ (ингичка, эластик), иссиқ, нам, гиперемияланган. Қўл бармоқлари ва товонлар НЦД дан фарқли ўлароқ иссиқ; буйрак усти бези етишмовчилиги кўриниши сифатида тери пигментациясининг ҳосил бўлиши. Айрим беморларда претибиал микседема-тизза ва товон соҳасидаги терилар қаттиқлашган, қалинлашган, жигарранг-сабзирангидай, тизза терисида қўпол соч ўсишлари-“чўчқа териси” симптоми юзага келади. Претибиал микседема терида ҳаддан зиёд мукополисахаридларнинг тўпланиши натижасида ривожланади.
*тиреоид гормонларнинг катаболик ва липолитик таъсири оқибатида тана масасининг камайиши;
*мушаклар атрофияланган, уларнинг кучи ва тонуси пасайган.
Мушак ҳолсизлиги (тиреотоксик миопатия) тиреоид гормонларнинг катаболик эффекти билан боғлиқ бўлиб, генерализациялашган валокал бўлиши мумкин. Кўпинча сон ва тана мушакларида кузатилади. Кам ҳолларда қисқа муддатли мушак фалажланишлари кузатилади. Эутиреоид ҳолат тикланганда мушак ҳолсизлиги ўтиб кетади.
Кўз ва унинг атрофидаги тўқималар томонидан кузатиладиган ўзгаришлар ўзига хос характерга эга, қуйидаги симптомлар кузатилади;
*кўзларнинг ялтираши;
*кўз майдонининг кенгайиши, ҳайратнамо қараш ҳолатини эслатади;
*Грефе симптоми:буюм юқоридан пастга қараб ҳаракатлантирилганда юқори қовоқ ва рангдор парда орасида склеранинг ҳосил бўлиши;
*Кохер симптоми:буюм пастдан юқорига қараб ҳаракатлантирилганда юқори қовоқ ва рангдор парда орасида склеранинг ҳосил бўлиши;
*Дальримпл симптоми: буюм горизонтал ҳаракатлантирилганда юқори қовоқ ва рангдор парда орасида склеранинг ҳосил бўлиши;
*Розенбах симптоми: кўзлар юмилганда қовоқларнинг титраши;
*Жофруа симптоми: кўзнинг очилиб-ёпилишининг камайиши;
*Мебиус симптоми: m.rectus internusдаги ўзгаришлар натижасида конвергенциянинг пасайиши;
*Стасинский ёки “қизил кесишма” симптоми: склера томирлари инъекция қилингандай бўлиб кўриниши. Бу томирлар рангдор пардадан юқорига, пастга, чапга ва ўнгга қараб ҳаракатланиши қизил кесишма кўринишини эслатади, ўртада эса қорачиқ жойлашган.
Офтальмопатия тиретоксикознинг оғир асоратларидан бири бўлиб, экстраокуляр тўқималар метаболизмининг бузилиши, экзофтальм ривожланиши, кўзни ҳаракатлантирувчи мушаклар функциясининг бузилиши билан характерланади. Оғир прогрессияланувчи офтальмопатия кўрувнинг йўқолишига олиб келади. Офтальмопатия кўпинча икки томонлама, касалликнинг бошланишида бир томонлама бўлиши мумкин. Офтальмопатия белгилари:
*экзофтальм;
*қовоқларнинг бўртиб чиқиб, пальпеброорбитал бурманинг текислашуви;
*конъюктивит (конъюктиванинг шишиши ва қизариши, кўздан ёш оқиши, ёруғликдан қўрқиш);
*кўзни ҳаракатлантирувчи мушаклар функциясининг бузилиши (кўз олмасининг ён томонларга ҳаракатланишининг бузилиши);
*қовоқлар очилиб-ёпилишининг бузилиши, яққол ифодаланган экзофтальмда шох парданинг қуруқлиги, унда трофик ўзгаришлар ва кератитнинг ривожланиши. Инфекциянинг қўшилиши кўзда йирингли жараённи келтириб чиқаради, натижада иккинчи кўзнинг симпатик яллиғланишига сабаб бўлади;
*Қисман экзофтальмда ҳам кўз ичи босимининг ошиши (глаукома), кейинчалик кўрув нерви атрофияси юзага келади.
Офтальмопатиянинг 4 та даражаси фарқланади:
I даража- қисман экзофтальм, қовоқларнинг шишиши;
II даража- I-даража+конъюктивадаги енгил ўзгаришлар+кўзни ҳаракатлантирувчи мушаклар функциясининг қисман бузилиши;
III даража- яққол ифодаланган экзофтальм+яққолифодаланган конъюктивит+кўзни ҳаракатлантирувчи мушаклардаги яққол ўзгаришлар+шох пардадаги енгил жароҳатланишлар+кўрув нервлври атрофиясининг бошланғич белгилари;
IV даража-конъюктива, шох парда ва кўрув нервидаги яққол трофик ўзгаришлар, кўз ва кўрувнинг йўқолиш хавфи билан.