Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

b
i
i
i
x
Giriş koduna mütənasib olur. R
yük
= const olduqda, sxemin U
ORN
= R
yük 
İ
ORN
çıxış gərginliyi də giriş koduna mütənasib olur.

---

131
Giriş koduna mütənasib gərginlik almaq üçün “a” və “b” düyünlərinə 
əməliyyat gücləndiricisi qoşulur. Əməliyyat gücləndiricisinin girişləri arasındakı 
gərginlik sıfıra bərabər olduğundan, baxılan sxem üçün U
a
= U
b
= 0 və 
Kirxqofun 1-ci qanununa görə İ
ORN 
= İ
0
2
0
+ İ
0
2
1
+İ
0
2
2
+ ... + İ
0
2
b-2
+ İ
0
2
b-1
və 
digər tərəfdən Om qanununa görə İ
ORN 
= U
ORN
/R
m.ə.r. 
yazmaq olar. Buradan isə 
U
ORN
= İ
ORN
R
m.ə.r.
alınır, yəni əməliyyat gücləndiricisinin çıxış gərginliyi, RAÇ-ın giriş 
cərəyanları ilə təyin olunan çıxış cərəyanına və R
m.ə.r.
müqavimətinə düz 
mütənasibdir və gücləndiricinin çıxış yükünün müqavimətindən asılı deyildir. 
Bu halda matrisin “a” düyününə nəzərən çıxış müqaviməti R-ə bərabərdir. Ona 
görə də, “b” düyününə nəzərən matrisin çıxış müqaviməti R-ə bərabər olur və s. 
(şək. 7.15) . 
Şəkil 7.15. R-2R matrisinə malik RAÇ-nin struktur sxemi 
Beləliklə, matrisin “d” düyününə nəzərən tam çıxış müqaviməti də R-ə 
bərabərdir. Matrisin U
REF 
mənbəyindən işlətdiyi cərəyan 
İ

= U
REF 
/R 
olur. Matrisin “d” nöqtəsinə qoşulmuş budaqlarının müqavimətləri 
bərabər olduqlarından 
İ
3
= İ

/2 = U
REF
/2R 
yazmaq olar. 
“c” düyününə axan İ
3 
cərəyanı da iki yarım hissəyə bölünür, yəni 

---

132
İ
2
= İ
3
/2 = U
REF 
/2x2R 
və s. olur. 
Aparılan təhlildən görünür ki, S
3
, ..., S
0
açarlarından, qiymətləri ikilik 
kodun çəki əmsallarına mütənasib olan cərəyanlar axır. 
Əgər bir neçə invertorun girişlərinə “1” məntiq siqnalı verilmiş olarsa, 
onda uyğun S
i
açarlarında VTİ1 və VTİ2 tranzistorları qoşulmuş olur və 
verilmiş mərtəbələrin çəki əmsallarına mütənasib olan cərəyanlar əməliyyat 
gücləndiricisinin giriş cərəyanı üçün 
İ
ORN
= İ
0



1
0
2
b
i
i
i
X
gücləndiricisinin çıxış gərginliyi üçün isə 
U
ORN 
= İ
ORN
R
m.ə.r.
ifadəsi doğru olur. 
Girişə verilən 1111 kodu üçün sxemin çıxışında formalaşan gərginliyin 
qiyməti verilmiş ifadələrə görə 
U
ORN.max 
= U
REF 
(
4
3
2
2
1
2
1
2
1
2
1



) = 
REF
U
16
15
olur. Ümumi halda, b-dərəcəli kod halında 
U
ORN.max 
= U
REF 
)
2
1
1
(
.
.
b
r
w
m
R
R

yazmaq olar. 
Alınmış ifadələr göstərir ki, RAÇ-nin bu növündə maksimal çıxış 
gərginliyi həmişə U
REF 
dayaq gərginliyindən

U
ORN
qədər az olur.

U
ORN 
= U
REF

b
r
w
m
R
R
2
1
.
.
.


Bu onunla izah olunur ki, R-2R matrisinin sonuncu budağında cərəyanın 
İ
0
toplananı, həmişə əməliyyat gücləndiricisinin girişinə daxil olmadan, 
qurğunun ümumi şininə qapanır. 
Bu qurğunun İS şəklində yaradılması zamanı, bəzən, ondan U
REF 
etalon 
gərginliyi mənbəyini və əməliyyat gücləndiricisini kənar edirlər. Bu isə 
qurğunun funksional imkanlarını artırmağa kömək edir. Qurğunun 
parametrlərinin dəqiqliyi və stabilliyi əsasən rezistorların müqavimətlərinin 
stabilliyi və yerinə yetirilmə dəqiqliyindən asılıdır. 

---

133