AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏt pedaqoji universiteti
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT 58 AÇIQ SİSTEMLİ KOMPYUTER TƏLİM PROQRAMLARININ
- Açar sözlər
- METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT 59 təhsil prosesinə yeni informasiya texnologiyalarının
- Kompyuter təlim proqramı
- Avtomatlaşdırılmış təlim vasitələri (ATV)
- METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT
- Ekspert təlim sistemləri (ETS)
- Bir neçə fənn sahəsinə istiqamətlənmiş təlim verilənlər bazası (TVB) və təlim verilənlər bilikləri (TVBL)
- Multimedia sistemi
- Təlim məqsədli kompyuter telekommunikasiya şəbəkələri
- 2. TƏLIM MƏQSƏDLI PROQRAM TƏMİNATI VƏ KOMPYUTER TƏLİM TEXNOLOGİYALARI 2.1. TMPT-NİN TƏSNİFATI
- Uzlaşdırılmış fəaliyyət zamanı
- Müəllim və şagirdin müsahibəsi
- 2.3. FUNKSİONAL ƏLAMƏTLƏRİNƏ GÖRƏ SİNİFLƏNDİRMƏ
- Fənnə-yönəlmiş mühitlər
- Laboratoriya məşğələləri
- METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT 66 Nəzarətedici proqramlar
- Təlim məqsədli soraq kitabları, məlumat bazaları
ƏDƏBİYYAT 1. Ə.M. Məmmədov. Tədris prosesində hesablama texnikasından istifadə edilməsi. Dərs vəsaiti, 108 səh. Bakı ADPU nəşriyyatı. 2. Vilyams P, Maklin K. 3. Ə.M. Məmmədov, M. Ə. Salmanova. Təlimin kompyuter texnologiyasının yaradılması. Təhsildə İKT elmi metodiki jurnal No:1, səh 42-47, Bakı 2011. METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT 58 AÇIQ SİSTEMLİ KOMPYUTER TƏLİM PROQRAMLARININ HAZIRLANMASININ METODİKİ VƏ TEXNOLOJİ ƏSASLARI E.V. Seyidzadə Qafqaz Universiteti Kompyuter Mühəndisliyi kafedrasının baş müəllimi XÜLASƏ Kompyuter dəstəkli təlim (KDT), kompyuterin sinifdə bir dərs vasitəsi kimi istifadəsini tələb edir. Kompyuterin təlim prosesinə daxil olması müxtəlif məqsədlərə çatmaq üçün kompyuterdən çox müxtəlif yollarla faydalanma imkanı verə bilər. KTP-nin hazırlanması prosesi klassik proqramlaşdırma əməliyyatlarının çoxundan fərqlənir. Bəzi klassik kompyuter proqramlarında təsvir ön plana çıxır. KTP- də təsvir əhəmiyyətli olsa belə, təklikdə mənası olmaz. Bunun yerinə, proqramın istifadəsinin sadəliyi, bəlkə də digər proqramlara nisbətən KTP-də daha əhəmiyyətlidir. Kompyuter mütəxəssisləri və proqramçıları tərəfindən istiqamətləndirilən ilk KTP fəaliyyətlərində yuxarıda göstərilən müxtəlifliklər kifayət qədər diqqətə alınmadığı üçün təlim keyfiyyəti olduqca zəif olan proqramlar ortaya çıxmışdır. Son illər bu məqsədlə müxtəlif instrumental sistemlər yaradılmışdır. Lakin bu mərhələdə hər müəllimin dərs proqramını hazırlamasının nə iqtisadi baxımdan, nə keyfiyyət baxımdan, nə də təlimin sınaqdan keçirilməsi baxımından mümkün olmadığı müəyyən edilmişdir. Açar sözlər: kompyuter dəstəkli təlim, kompyuter təlim proqramları. ABSTRACT Preparation process of computer instructional program (KIP) differs from classic programming. In some classic computer programs, description appears to be first. Despite importance of the description in KIP, it is supposed to be useless when it is separate. Instead, easiness in usage of this program possibly appears to be more important compared to other programs in the KIP. Since above mentioned varieties are not paid close attention in the initial KIP which instructed by computer experts and programmers, many instructional programs have appeared to be of a quite low quality. Besides, many various instrumental systems have been appeared nowadays. However, it has been found out that, at this step, it is not possible to prepare lesson programs for every teacher either economically, neither quality point of view nor testing of the instructional teaching. Keywords: computer aided education, computer instructional programs. Müasir dövrdə orta və ali təhsil mərhələsinin əsas vəzifəsi böyük həcmli biliklər əldə etməkdən yox, yeni biliklərin əldə edilməsi üçün mövcud bilikləri yaradıcılıqla tətbiq etməyi və bu bilikləri sərbəst əldə etməyi öyrətməkdən (öyrənməyi öyrətməkdən) ibarətdir. Həqiqətdə bu yalnız, təlim və tərbiyə məqsədlərinin həyata keçirilməsinə istiqamətlənmiş METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT 59 təhsil prosesinə yeni informasiya texnologiyalarının (YİT) daxil olması ilə mümkündür. Hazırda YİT-lərin böyük kütləsini kompyuterlər təşkil edirlər. Təlim prosesində kompyuterlərdən istifadə edilməsinin ilk təcrübələri 60-cı illərin əvvəllərinə təsadüf edir. İlk olaraq avtomatlaşdırılmış təlim kursları (ATK), sonra isə proqramlaşdırılmış təlim formalarını reallaşdıran avtomatlaşdırılmış təlim sistemləri (ATS) formasında ilk proqram təlim vasitələri yaradılmışdır. ATS-lərin "intellektuallaşdırılması" ekspert sistemləri sahəsində tədqiqatların aparılması ilə həyata keçirilirdi. Müasir dövrdə praktik reallaşdırılması böyük xərclər tələb edən intellektual ATS-lərin nəzəri hissəsinin hazırlanması davam edir. "İdeal" fərdi kompyuter (FK) anlayışına daha dolğun cavab verən kəmiyyətcə yeni imkanlara malik olan yeni nəsil FK-lərin meydana gəlməsi proqram təlim vasitələrinin tam hazırlanmasının yenidən qiymətləndirilməsi məsələsini ortaya qoyur. Bundan başqa proqramlaşdırılmış təlim ideyalarının tammiqyaslı reallaşdırılması böyük intellekt və maddi xərclər tələb edir. Bu cür ATS-lərin təlim prosesində səmərəli istifadəsi isə yəqin deyildir. Kompyuter təlim proqramı (KTP) - əsas təlim vasitəsinin kompyuter olduğu kompyuter təlim texnologiyasını (KTT) dəstəkləyən təlim vasitəsidir. Funksional imkanlarına görə kompyuter artıq bu gün praktik olaraq ideal təlim vasitəsidir, lakin bu imkanların, biliklərin əldə edilməsində, bacarıq və vərdişlərin hasil edilməsi prosesinin müvəffəqiyətlə həyata keçirilməsi zamanı bir çox problemlər ortaya çıxır. Təlim və təhsil sahəsi mütəxəssisləri bu problemlərlə mini-kompyuterlər meydana gəldiyi gündən məşğul olurlar. Fərdi kompyuter (FK) erası isə bunların aktuallığını daha qabarıq göstərir. Təhsildə KTP-dən istifadənin əsas perspektiv istiqamətlərinə aşağıdakıları daxil etmək olar: 1. Avtomatlaşdırılmış təlim vasitələri (ATV) – aktiv təhsil fəaliyyətini təmin edən proqram-texniki və təlim-metodik vasitələr məcmuyudur. ATV nəinki, müəyyən biliklərin öyrənilməsini, həmçinin şagirdin cavablarının yoxlanılmasını, yardım etmə imkanlarını, öyrənilən materialın əyləncəliliyini və maraqlılığını və s. təmin edir. ATV növbəti bir sıra fənn sahələrinin birləşdirildiyi mürəkkəb insan-maşın sistemidir: - didaktika (təhsilin məqsəd, məzmun, qanunauyğunluq və prinsipləri elmi cəhətdən əsaslandırılır); - psixologiya (şagirdin xarakter xüsusiyyəti və daxili aləmi nəzərə alınır); - modelləşdirmə; - maşın qrafikası və s. METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT 60 İstifadəçinin ATV ilə əsas qarşılıqlı təsir vasitəsi – dialoqdur. Təlim sistemi ilə dialoqu istifadəçinin özü, həm də sistem idarə edə bilər. Birinci halda istifadəçi, öz fərdi qabiliyyətinə uyğun gələn materialın öyrənmə üsulunu seçərək ATV ilə iş rejimini özü təyin edir. İkinci halda materialı öyrənmə metodikası və üsulunu sistem təyin edir və bu halda ssenariyə uyğun təlim materialı və bununla əlaqədar sualları istifadəçiyə təqdim edir. İstiadəçi öz cavablarını sistemə daxil edir. Sistem də özü üçün onların mənasını anlayaraq cavabın xüsusiyyəti haqqında məlumat verir. Cavabın doğruluq səviyyəsindən, ya da şagirdin suallarından asılı olaraq sistem öyrənmə strategiyasını seçərək və şagirdin bilik səviyyəsinə uyğunlaşaraq bu və ya digər təlim ssenarisi yollarının yüklənməsini təşkil edir. 2. Ekspert təlim sistemləri (ETS) – təlim funksiyasını həyata keçirir və müəyyən, kifayət qədər məhdud fənn sahəsindən ibarət biliklərdən təşkil olunur. ETS tədris olunan fənn sahəsi üzrə məsələlərin həlləri strategiyası və taktikalarını şərh etmə imkanlarına malikdir və təlim nəticələrinə görə bilik, bacarıq və vərdişlərin səviyyəsinə nəzarət olunmasını təmin edir. 3. Bir neçə fənn sahəsinə istiqamətlənmiş təlim verilənlər bazası (TVB) və təlim verilənlər bilikləri (TVBL) - TVB təlim məsələsi üçün verilənlər yığımı təşkil edir və bu informasiya yığımında olanların seçimi, çeşidlənməsi, analizi və emalını həyata keçirir. TVBL-də bir qayda olaraq fənn sahəsinin əsas anlayışlarının şərhi, tapşırığın həlli strategiyası və taktikası; fənn sahəsi üzrə təqdim olunan çalışma, nümunə və tapşırıqların məcmusu, həmçinin şagirdin edə biləcəyi mümkün səhvlərin siyahısı və onların düzəldilməsi haqqında məlumat; metodik təlim üsulları və təşkilati formalarından ibarət siyahı saxlanılır. 4. Multimedia sistemi - intensiv təlim metod və formalarını həyata keçirməyə, təlimin motivasiyasını müasir audiovizual informasiyanın emalı vasitələrinin tətbiqi hesabına artırmağa, informasiyanın emosional qavranma səviyyəsini inkişaf etdirməyə, informasiyanın emalı üzrə müxtəlif fəaliyyət formalarını sərbəst həyata keçirmə qabiliyyətlərini formalaşdırmağa imkan verir. Multimedia sistemləri müxtəlif təbiətli proseslərin modelləşdirilmə əsasında öyrənilməsi məqsədilə geniş istifadə olunur. Burada fizikanın tədrisi zamanı adi gözlə görünməyən elementar hissəciklərin həyatınının əyaniliyini təmin etmək, abstrakt və çoxölçülü dünyalar haqqında ətraflı söhbət açmaq, bu və ya digər alqoritmin icrasını izah etmək və s. olar. Real prosesi rəng və səslə müşayiət edərək modelləşdirmək təhsili kəmiyyət baxımından yeni səviyyəyə qaldırır. 5. “Virtual reallıq” - hər hansı bir obyektin qrafik təsvirinə görə onun abstrakt fəza obrazını yaratmaq bacarığının inkişaf etdirilməsi tələb olunan layihə-qrafik, bədii və digər METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT 61 məsələlərin həlli zamanı; sterometriya və rəsmxəttin tədrisi zamanı; texnoloji proseslərin, nüvə qurğularının, aviasiya, dəniz və quru nəqliyyatının kompyuterləşdirilmiş trenajorlarında istifadə edilir. Bu cür qurğular olmadan insanın çox mürəkkəb və təhlükəli müasir mexanizm və hadisələrlə qarşılıqlı təsiri ilə əlaqədar biliklər əldə etməsi prinsipial olaraq mümkün deyildir. 6. Təlim məqsədli kompyuter telekommunikasiya şəbəkələri - müəllim və şagirdin məkan və ya zaman baxımından ayrıldığı, lakin təlim prosesinin telekommunikasiya, əsasən də İnternet şəbəkəsi vasitəsilə həyata keçirildiyi məsafədən təhsili (MT) təmin etməyə imkan verir. Bu zaman bir çox insanlar (məsələn, işgüzar və ailə qayğıları ilə əhatələnmiş yaşlı adamlar, kənd yerlərində və ya kiçik şəhərlərdə yaşayan gənclər) təhsilini evdə artırma imkanı əldə edir. İnsan ömrünün istənilən dövründə, praktik olaraq dünyanın istənilən elm və təlim mərkəzlərində məsafədən yeni sənət almaq, ixtisasını və dünyagörüşünü artırmaq imkanı əldə edir. Təlim prosesinin kompyuter vasitəsilə həyata keçirilməsi, hər bir təlim kursu üçün təlim sisteminin hazırlanması ilə üzvü surətdə bağlı olan prosesdir. Bu zaman ardıcıl olaraq növbəti məsələlər həll edilir: - kompyuterin istifadəsinin vacibliyinin təyini; - təlim prosesinin kompyuterləşdirilmə səviyyəsinin təyini; - kompyuterlə bağlı funksiyaların təyini; - fənn müəllimlərinin və metodistlərin informasiya metodik məqsədlərinə uyğun kompyuter təlim vasitələrinin (KTV) hazırlanması. KTP - təlim informasiyasının əsas kütləsinin müəllim tərəfindən deyil, kompyuter tərəfindən verildiyi vasitəli təlimi həyata keçirir. Müəyyən bir müəllim, təlim prosesi aparıcısı kimi bir qayda olaraq KTP-nin hazırlanmasında iştirak etmir. Buna görə də bu zaman təlim prosesinin kompyuter vasitəsilə dəstəklənməsi üçün təlim-informasiya materiallarının (TİM) hazırlanması zamanı əsas prinsip, bu materialların onu hazırlayanlardan “uzaqlaşdırılmasıdır”. KTP açıq sistem kimi hazırlanmalı və müəllimə tapşırığı didaktik tamamlama imkanını verməlidir. Bu onunla təyin olunur ki, dərsin ssenarisi istifadəçinin fəaliyyətini kifayət qədər dəqiq təyin edir və onu idarə edir. Buna görə də tapşırığın didaktik qiyməti böyük həcmli dəyişikliklər zamanı praktik olaraq dəyişmir. Bununla da müəllim original tamamlama, cari pedaqoji tapşırığı nəzərə alaraq müəyyən istifadəçi kontingentinə istiqamətlənən dərs ssenarisi yaratma imkanı əldə edir. Bu METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT 62 cür yanaşma, müəllimə əhəmiyyətli dərəcədə fəaliyyət sərbəstliyinin verilməsi zamanı təhsilin məzmununu standartlaşdırmaq üçün zəmin yaradır. Təlim sisteminin təlim-informasiya və metodik təminatının tərkib hissələri aşağıdakılardır: - təlim paylanma materialları; - nəzarətedici və testləşdirici materiallar; - çalışmalar; - qrup, fərdi və sərbəst məşğələlərin aparılması metodikaları; - hər bir təlim vasitəsi və onların məcmusunun istifadə edilmə strategiya və taktikasının, istifadəçi tərəfindən dəyişdirilmə və təkrarlanması imkanları; - bütün TİM-in təlim vasitələrindən və dərsin təlim metodikalarından asılılığı. KTP təlim sisteminin tələblərinə tamamilə uyğun olaraq hazırlanır və onun informasiya-metodik əsası yuxarıda göstərilənlərdir. KTP, KTT əsasında təlim xidmətlərinin verilməsi zamanı layihə ilə tanışlığın ümumi mərhələsində təyin olunmuş tapşırıqları həll etməklə təlim prosesinin idarə edilməsi funksiyalarını dəstəkləməlidir. KTP-nin hazırlanması və həyata keçirilməsi yalnız müxtəlif sahədə çalışan mütəxəssislərin cəlb edilməsi əsasında mümkün olan çox profilli məsələdir. Aşağıda fənn müəllimlərindən başqa kompyuter təlim metodikası, təlim materiallarının kompyuterlə şərhi, nəzarət metodu üzrə mütəxəssislərin, həmçinin proqramçıların da daxil olduğu işçi qrupun funksional tərkibi təsvir olunmuşdur: - Hesab və idarəedici alqoritmlərin “ssenarisi”nin kodlaşdırılması üzrə mütəxəssis (proqramçı); - Təlim materialının kompyuterdə əks olunması üzrə mütəxəssis (“ssenarist”); - Təhsil nəticələrinə nəzarət metodu üzrə mütəxəssis; - Təlim metodikası üzrə məsləhətçi; - Təlim sahəsi üzrə biliklər daşıyıcısı (müəllim). Burada növbəti vacib cəhətləri qeyd etmək lazımdır: - təlim-informasiya, nəzarətedici və testləşdirici materialların istifadə edilməsi üçün, onlar kompyuterdə öz əksini tapmalıdır; - ənənəvi təlim metodikasına düzəlişlər edilməli və ya yeni təlim metodikaları hazırlanmalı, kompyuterin funksional imkanlarını və onun təlim prosesində istifadə edilməsinin spesfik xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq didaktik üsullara düzəlişlər edilməlidir; - dərs çərçivəsində hər bir kurs mövzusu, dərs və təlim pilləsi üzrə fərdi ssenarilər və təlim proqramlarının ümumi ssenarisi hazırlanmalıdır; METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT 63 - istifadəçiyə, müəyən təhsil səviyyəsinin tələblərinə uyğun olaraq proqramın hər- hansı bir funksional hissəsini dəyişdirmə imkanlarının verilməsi baxımından yaradılan KTP- nin “açıqlılıq” dərəcəsi təyin edilməlidir. KTP-nin hazırlanmasının son mərhələsi, onun kodlaşdırılmasıdır. TMPT-nin hazırlanmasının müasir səviyyəsi bu məqsədlə HM-Card, Visual Basic, Delphi, Power Builder və s. kimi instrumental sistemlərin (İS) istifadə edilməsini tələb edir. İS-in istifadə edilməsinin üstünlükləri aşağıdakılardır: - TMPT-nin hazırlanma müddətini qısaldır; - TMPT-nin bütün inkişaf mərhələsində rahat müşayiət olunmasını təmin edir; - proqramın, istifadəçi-müəllim tərəfindən dəyişdirilə bilmə imkanını verir; - proqram vasitəsinin ayrı-ayrı tərkib hissələrinin dəyişdirilməsi zamanı istifadəçi- interfeysinin vahidliyini təmin edir. 2. TƏLIM MƏQSƏDLI PROQRAM TƏMİNATI VƏ KOMPYUTER TƏLİM TEXNOLOGİYALARI 2.1. TMPT-NİN TƏSNİFATI Kompyuter təlim vasitələri mövzusunda ədəbiyyatlarda təlim (bəzi nəşrlərdə pedaqoji) məqsədli proqram tiplərini səciyyələndirən çox sayda terminlərdən istifadə edilir. Bu zaman müxtəlif müəlliflər tez-tez eyni bir terminə əhəmiyyətli dərəcədə fərqli və ya əks məna verirlər. Eyni tipli proqramlar müxtəlif terminlərlə səciyyələndirilir. Müasir dövrdə təlim prosesinin təkmilləşdirilməsi və inkişaf etdirilməsi üçün hazırlanmış bir çox kompyuter proqramları mövcuddur. Psixoloqların ayırdıqları iki əsas idrak fəaliyyətlərinə (təlim və tədris) uyğun olaraq təlim vasitələrini iki böyük sinfə bölürlər: təlim mühütləri və təlim proqramları. Təlim mühitlərinin qlobal pedaqoji məqsədi - müvəffəqiyyətli mühitin yaradılması yolu ilə öyrənənin yaradıcılıq qabiliyyətinin inkişaf etdirilməsidir. Bu mühitdə öyrənən lazımı biliklər əldə edir. Təlim proqramı növbəti pedaqoji məqsədlərin reallaşdırılmasını təmin etməlidir: - təlim materialının nümayiş etdirilməsi; - müəyyən sahədə təlim; - təlim prosesi gedişinin idarə edilməsi üçün testləşdirmə və diaqnostika; - xüsusi təlim. Yerinə yetirilən metodik funksiya nöqteyi-nəzərdən təlim mühiti və təlim proqramları arasında dəqiq "çəkilmiş sərhədlər" yoxdur. Bu sinifdən olan təlim vasitələri arasındakı METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT 64 yeganə fərq təlim mühitlərindəki nəzarətçi tipli nəzarətin olmaması, təlim proqramlarında isə bu nəzarətin olmasıdır. Perspektivdə isə bu komponent bu və ya digərində həmişə olur. 2.2 TMPT-DA REALLAŞDIRIALAN TƏLİM ÜSLUBLARI Bu halda proqramlaşdırılmış təlimdə reallaşdırılan üsullara baxılmır. Müasir TMPT- lər növbəti təlim üslublarını və ya onların məcmusunu reallaşdırır: - uzlaşdırılmış fəaliyyət; - müəllim və şagirdin müsahibəsi; - izahlı təlim; - konsultativ (məsləhətçi) təlim. Uzlaşdırılmış fəaliyyət zamanı həlli bir neçə şagirdin iştirak etdiyi qrupla reallaşdırılan mürəkkəb (ümumi) məsələ qoyulur. Bu zaman hər bir şagird öz xüsusiləşdirilmiş rolunu alır. Məsələnin həlli prosesində qarşıya qoyulmuş məqsədə tez və optimal çatmağa yönəldilmiş şagirdlərin fəaliyyətlərinin uzlaşdırılmasının vacibliyi qoyulur. Bu yanaşma adətən layihəli təlim və işgüzar oyunlarla reallaşdırılır. Müəllim və şagirdin müsahibəsi prosesində təşəbbüsü növbə ilə həm (məqsədi şagirdin biliklərindəki boşluğu müəyyənləşdirmək olan) müəllim, həm də (biliklərini dərinləşdirmək üçün sorğular formalaşdıran) şagird ələ alır. Müsahibənin proqramlaşdırılması çox çətindir, ancaq bu mexaniki öyrənmədən fərqli olaraq şagirdin biliklərini dəqiq qiymətləndirməyə imkan verir. Bu cür təlim prosesində şagirdin bilikləri elə dialoqun gedişində analiz oluna bilər. İzahedici təlimdə şagirdə məsələ həllinin çoxsaylı nümunələri təqdim olunur və son nəticənin alınması prosesində biliklərin bütün elementlərinin mənası izah edilir. Təlim prosesi biliklərin ardıcıl canlandırılması prosesi kimi təqdim olunur. Yeni biliklərin əldə edilməsinin vacibliyi şagird tərəfindən dərk edilməlidir və hər bir yeni bilik kvantı yeni imkanlarla müşaiyət olunmalıdır. Bu yanaşma fənn sahəsinə görə daha sadə və ya artıq məlum olan anlayışları terminlərə görə açmaq üçün əks fəaliyyəti də nəzərdə tutur. Məsləhətçi təlim şagirdin təlim mühitində daha fəal fəaliyyətini nəzərdə tutur. Bu təlim mühitində şagirdə, öyrənilən fənn sahəsini açan məsələlər təqdim olunur və tədqiqat üçün imkan verilir. Şagirdin fəaliyyətinin (doğru və ya yanlış) nəticələrini alaraq sistem mənaca asılı olan anlayışlar verə bilər və ya intellektual komponentlərin olduğu halda şagirdi məsələnin həllinə yönəldə bilər. Bu rejim bir qayda olaraq, istifadəçinin özü tərəfindən tələb olunur, sistem isə, istifadəçinin əsasəsən sistemin suallarına cavab verdiyi təlimatlı (müəllimli) təlimdə olduğundan fərqli olaraq daha passiv rol oynayır. Bununla da, sistem METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT 65 sorğu sistemində müraciətin təmin olunduğu "elektron ensiklopediya"ya oxşar bir şeyə çevrilir. Uyğun təlimatlı təlim yardımı təlim mühitlərinin vacib komponenti olur, həm konseptual, həm də əməli biliklərdən istifadə etmək, həmçinin təlim materialını təqdim etmək öyrənmə rejimlərini (izah etmə, bilikləri möhkəmləndirmə, diaqnostika, təkrarlama, tədqiqat və s.) təşkil etmək üçün vasitələrdən ibarət olmalıdır. 2.3. FUNKSİONAL ƏLAMƏTLƏRİNƏ GÖRƏ SİNİFLƏNDİRMƏ Proqram-aparat vasitələrinin, kompyuterlərin təlim prosesində istifadə edilməsi təcrübəsinin və təlim prosesinin təşkilinin müasir mərhələsində TMPT-ləri aşağıdakı kimi sinifləndirmək olar: - kompyuter dərslikləri - KD; - fənnə-yönəlmiş mühitlər (virtual reallıqlar, mikrodünyalar, modelləşdirici proqramlar, təlim paketləri) - FYM; - laboratoriya məşğələləri - LM; - trenajorlar - TR; - nəzarətçi proqramlar - NP; - təlim məqsədli "soraq kitabları", məlumatllar bazası TMB. Kompyuter dərsliyi təlim kursunu və ya onun bölməsini sərbəst mənimsəmə imkanlarını təmin edən proqram-metodik kompleksdir. KD adi dərslik, sorğu kitabları, məsələ kitabı və laboratoriya məşğələlərinin xassələrini özündə birləşdirir. Fənnə-yönəlmiş mühitlər (virtual reallıqlar, mikrodünyalar, modelləşdirici proqramlar, təlim paketləri) - müəyyən sinif obyektlər üzərində əməliyyat aparmağa imkan verən təlim paketi formalarıdır. Şagirdlər qoyulmuş didaktik məsələni əldə etmək, ya da məqsəd və vəzifələri şagirdin özü tərəfindən qoyulmuş tədqiqatları aparmaq məqsədi ilə metodik göstərişlərə əsaslanaraq mühitin obyektləri üzərində əməliyyat aparırlar. Laboratoriya məşğələləri formasında hazırlanmış proqramlar müşaidələrin nəticələrini, onların ədədi və qrafik təsvirlərini emal etmək və obyektlərin istifadə olunmasında müxtəlif baxışları tədqiq etmək üçün obyektlər, onların qarşılıqlı əlaqəsi və ya bəzi xassələri üzərində müşahidələr aparmaq üçün nəzərdə tutulur. Trenajorlar məsələnin həllində əldə edilmiş texniki təcrübələri emal etməyə və möhkəmləndirməyə xidmət edirlər. Bu cür proqramlar məsələnin nəzəri və praktik həlli üsullarına görə, informasiya əldə etməyi, müxtəlif sərbəstlik səviyyələrinin məşqi, nəzarət və özünənəzarəti təmin etməlidir. METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT 66 Nəzarətedici proqramlar biliklərin keyfiyyətini yoxlamaq (qiymətləndirmək) üçün nəzərdə tutulmuş proqram vasitələridir. Təlim məqsədli soraq kitabları, məlumat bazaları şagirdlərin müxtəlif cür sorğu xarakterli təlim informasiyasını saxlaması və təqdim etməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Onlar üçün materialın ierarxik təşkili və informasiyanın müxtəlif əlamətlərə və ya məzmuna görə axtarılması səciyyəvidir. Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling