USLUBLARARO LEKSIKA Tuurli uslublarda qoʻllaiadigan, odatda uslubiy sinonimlarga ega boʻlmaydigan soʻzlar. Masalan, kitob, suv, tosh, qogoz, uch, olti, sen va b. Qiyos. Betaraf leksika.
USLUBSHUNOSLIK Tilshunoslikning turli uslublarni oʻrganuvchi sohasi.
UYUSHIQ ANIQLOVCHILAR Narsa-buyumlaming bir turdagi belgilari (yo rang-tusini, yo maza-ta’mini, yo son-miqdorini va hokazo)ni bildirgan birdan ortiq aniqlovchi: Yoz kunlari Maxdumning hovlisi oq, nimrang, ola, zangor, malla, lojuvard va boshqa tus kapalaklarning yalt-yult uchishlari bilan alohida bir ko‘rinishga kirar edi. (A. Qodiriy) Shuningdek, bir narsa-buyumning turli belgilarini bildirgan birdan ortiq sifatlovchilar ham uyushiq aniqlovchi sanaladi. Aniqlovchining ikkala turi ham uyushib kelishi mumkin:
a) sifatlovchi-aniqlovchi: Salqin va bahavo bog‘da dam oldik;
b) qaratqich-aniqlovchi: Olma(ning) va shaftoliniig hosili mo‘l bo‘ldi.
Qaratqich aniqlovchi uyushib kelganda, ulardagi -ning qo'shimchasi ko‘pincha faqat oxirgi aniqlovchiga qo'shiladi, u oldingilariga ham taalluqli bo'ladi, ba’zan barcha bo'lakda saqlanadi, bunda ta’kid nazarda tutilgan bo‘ladi: O‘rik, bodom, shaftolining guli chiroyli bo‘ladi. – O‘rikning, bodomning, shaftolining guli chiroyli bo‘ladi.
UYUSHIQ BO‘LAKLAR Gapda bir xil soʻroqqa javob boʻlib, bir xil sintaktik vazifani bajarib, teng bogʻlovchilar yoki sanash ohangi bilan bogʻlangan boʻlaklar (gapning bir xil boʻlaklari). Gapning barcha boʻlaklari uyushiq boʻla oladi.
UYUSHIQ EGA Bir sodda gap tarkibida birdan ortiq kelgan ega: Narigi qirg‘oqdagi mevazorlarda o‘rik, olcha, olma, shaftolilar qiyg‘os gullab yotibdi. (H. G‘ulom)
UYUSHIQ HOL Bir mazmun munosabatini (masalan, oʻrin, payt, maqsad va h.) bildiruvchi birdan ortiq hol: Zarqishloq ko‘chalarida, adir va soylarida, serdaraxt bog‘larida ko‘klam namoyishi kezadi. (S.Ahmad)
UYUSHIQ KESIM Bir yoki bir necha egaga baravar tobe boʻlgan kesimlar: Qoratoy qizil cho‘g‘ bo‘lgan temir parchasini bolg‘a bilan gurs-gurs urar, yassilar, cho‘zar, qayirar edi. (Oybek) Ertalab yomg‘ir tingan, havo naqadar muloyim va orombaxsh. (J. Abdullaxonov)
Do'stlaringiz bilan baham: |