Bekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik – iqtisodiyot instituti

 
9.2. Metallash. Elektroyoyli metallash. 
 
- Metallash (metall purkash) jarayoni metall simni yoki kukunni suyuqlantirib 
va mayda zarrachalar (3…300 mkm) holida inert gaz yoki havo oqimida detalning 
maxsus tayyorlangan sirtig’a purkashdan iborat. Purkash tezligi 100…300 m/s gacha 
bo’ladi. Metallash natijasida hosil bo’ladigan qatlam qattiqligi yuqori va Mexanik 
mustaxkamligi past bo’lgan govak, murt metall qoplamasidir. Shu sababli solishtirma 
nagro’zka kam sharoitlarda yeyilishga chidamlilik xususiyatig’a ega bo’ladi. Biroq, 
siljish va siqish solishtirma nagro’zka katta bo’lganda (shesteriya tishlari, shlitslar, 
taqsimlash vallari qo’l achoklari, shponka uchun ariqchalar, rezbalar va x.k.). 
Shuningdek, moylash materiali bo’tunlay bo’lmagan sharoitlarda (tishlashish sirtlari, 

---

49 
tormoz barabanlari va boshaalar) metallangan qoplama tez kuchib to’shadi. Shu 
boisdan bunday detallarni metallash yo’li bilan tiklash mumkin emas. 
- Purkaladigan materialini suyuqlanitirish usuliga qarab metallash : - elektr 
yordamida metallash (elektroyoy, YuCHT yordamida) ; 
-gaz alangasida metallash. 
-plazmaviy metallash (plazma oqimi yordamida suyuqlantirish) deb
ataladi. 
Metallni suyuqlantirib purkashda ishlatiladigan apparatlar metallizatorlar deb 
ataladi.
Metallash sifatida qoplamaning to’zilishi, qattiqligi va yeyilishga chidamligi 
suyultirilgan metallning asosiy metalga puxta yopishishi bilan aniqlanadi. 
Suyultirilgan metallni asosiy metall bilan puxta ilashishi uchun, detalning sirtini 
metallashga yaxshilab tayyorlash lozim. Detalni metallash oldidan kir, moy, zangdan 
yaxshilab tozalanadi. Uning sirtig’a Mexanik ishlov berib, to’g’ri geometrik shaklga 
keltirilib va g’adir-budur qilinadi. 
Elektroyoyli metallash. Elektr yordamida metallash ikki xilga ajratiladi. 
Elektroyoy yordamida va yuqori chastotali tok yordamida metallash. Oxirgi usul 
juda qimmatga tushishi va jixozlarining kattaligi uchun ishlatilmaydi. 
Elektroyoy bilan metallash keyingi paytda remont korxonalarida borgan sari 
kengroq ishlatilmoqda. Bir-biridan izolyatsiyalangan ikkita sim maxsus mexanizm 
vositasida (roliklar yordamida) bir xil tezlikda o’zatiladi. Simlar shatun uchliklardan 
chiqib bir-biri bilan tegib, ular orasida elektr yoy yoqiladi. Kanal dan yoy zonasiga 
bosim bilan o’zatilayotgan gaz (yoki havo) suyuqlantirilgan metalni purkab detalga 
qoplaydi. 
Metallash uchun metallizatorlar ikki variantda ishlab chiqariladi. EM-14 
tipidagi apparatlar dastaki usulda metallashga uchun va EM-12M (statsionar) 
stanoklarda metallash uchun mo’ljallangan.