Биринчи боб. Концепт терминининг когнитив тилшуносликда ва лингвомаданятшуносликдаги ўрни ва аҳамяти

3) “Tongue” концепти – хис туйғу ифодаси сифатида
“Tongue” таркибли мақоллар нафақат халқ донишмандлиги, ақл-заковати, балки унинг ҳис-туйғулари, руҳий ҳолатлари, керак бўлса қалбининг индикатори деб аташ мумкин. Бу ташқи муҳит таъсирида қолган оламда ва одамларда содир бўлади. Бундай паремиоллогик бирликларда "юрак" лексемаси калит сўз вазифасини бажаради.
1). Tongue is the interpreter of the heart (Тил юракнинг таржимонидир).
2). All that in my mind is reflected in my tongue, and what is in my tongue is reflected in my face (Инсоннинг юзига қараб дилидагини билиб бўлмайди).
3). One can understand a person‟s mind from his/her face (инсоннинг қалби юзидан маълум).

4. 
   Tongue is the key to one‟s mood (тил кўнгилнинг калити).
   
5. 
   Tongue is the mirror of one‟s mood (тил кўнгил кайфиятининг ойнаси).
   
6. 
   Mood is a chest,tongue is a key (Кўнгил-сандиқ, тил-калит).
   
7. 
   Mind is measured with help of tongue (тилинг бошинга посбондир).
   
8. 
   Tongue expresses what the heart thinks(Тил юракдаги нарсаларни гапиради).
   
9. 
   Tongue is ladle of the heart (тил юракнинг қошиғи).
   

Юқоридаги мақоллардан хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, юрак нимани ўйласа ёки назм этса, тил уни воқелантиради ва тасвирлаб беради. Чунки юрак ҳиссиётлар ўчоғи хисобланади ва ундаги ҳаёт сурати хиссиёт билан тилда акс этади. Бошқача қилиб айтганда, юракдаги нарсалар тил билан ифодаланади.Агар изтироб кучайса, юракдаги хотиржамлик ва хурсандчиликтарк этади. Инсон тилидаги айтилаёрган сўзлар хам юрак зарбаси хам ўзгаради ва хиссиёт билан воқелик тилда акс этади.

4. 
   “Tongue” концепти – санъат ва маданият белгиси
   

Инсон онгидаги маълумотлар сўзлар шаклида тилда акс этади. Агар санъат инсон маданий меросининг энг муҳим таркибий қисмларидан бири эканлиги тан олинса, одамлар ўзларининг калит сўзларини тилда қидиришда эркин эмаслар. Тилда санъатнинг кўплаб турлари мавжуд. Аммо барча даврларнинг энг қадимги ва энг муваффақиятли санъатларидан бири бу лингвистик санъат, нутқ санъати, нотиқлик санъати хисобланади. Барча тиллар каби ушбу ҳақиқат, инглиз миллий менталитети, анъаналари, маънавий ва маданий мероси тил орқали ифодаланади ва ривожланади. У маънавий мерос сифатида авлоддан-авлодга етказиб ва бойитиб келади. Биз худди шундай санъат ва маданият маъносига эга бўлган тил концептига оид паремиологик бирликларни бир сафга жойладик ва уларнинг маъноларини таҳлилга тортдик. Улар қуйидагилар:

1. 
   Tongue is a leading art (Санъатда бошчи байроқ бу тилдир).
   
2. 
   Key to the knowledge is language (Билимнинг калити тилдир).
   
3. 
   Nine out out ten profits to the mankind is thanks to the language (Инсонятга яшилик олиб келувчи йўл бу яхши муомала санъатидир).
   
4. 
   Learn the language of seven countries, and learn seven kinds of science (Тил билмоқ эл билмоқ).
   
5. 
   Knowing a language is considered as one of the seven arts (Тилни билиш етти санъатдан бири ҳисобланади). Юқоридаги мақоллардан шуни билишимиз мумкинки, инглизлар тилни ўрганиш ўша давлатнинг миллий маданиятини ва санъатини ўрганиш деб хисоблайдилар.
   
6. 
   The person who knows one language owns one head, and who knows two languages owns two heads (Бир тил билган бир бошли, икки тил билган икки бошли).
   

Сиз она тилингиздан ташқари қанча кўп тилларни билсангиз шунча руҳингиз бой бўлади ва икки халқнинг ҳаёти, урф-одатлари ва санъатини билиб, ўзингизни икки бошли киши деб ўйласангиз муболаға бўлмайди.
One language is one nation (Бир тил – бу бир миллат).
Ушбу мақолнинг маъноси битта миллат фақат битта тилга эга. Шудай экан ҳар бир тилда бир миллат санъати, урф-одатлари бир чизиққа сафланади. Қатбитта миллатнинг белгисидир. Агар тил бўлса, миллат бўлади. Тил – бу бир миллат, халқ мавжуд эканлигини ифодалашдан ташқари, ушбу халқнинг хазинаси ҳам эканлигини таърифлаб келади. Ҳар бир халқнинг бой меъроси ва шу меъросни тушунтириб берувчи тилига эга. Тил инсонни шахс сифатида улғайтирувчи кучдир.

4. 
   “Tongue” концепти - бу куч қудрат манбаи
   

Қуйидаги мақоллар тилнинг куч-қудратини кўрсатади:

1. 
   Tongue can conquer all the distance between the ground and the sky (Тил ер ва осмон орасидаги масофани босиб ўтиши мумкин бўлган ягона нарса).
   
2. 
   An elephant is strong, but a tongue is stronger than an elephant (Фил кучли, лекин тил филдан кучли).
   

Фил ер юзидаги барча ҳайвонларнинг энг каттаси ва кучлиси хисобланса, тил юки (масъулияти) филдан кучлироқдир. Тилнинг вазифаси жуда катта ва мухимдир. Барча миллат ва халқнинг тили унинг бошига келадиган хавф ва талофатлар учун химоячиси, соябони вазифасини бажариши мумкин. Тилнинг куч-қудрати борлиқдаги барча ёвузликни юкуни кўтарувчи илоҳий кучга эга. Шунга ўхшаш яна бир неча мақолларни кўришимиз мумкин:
1). Is a tongue heavy or a heavy load? (Тил оғирми ёки оғир юк оғирми?).
2). If the tooth cannot open the chest which is locked, tongue can open it (Агар тиш қулфланган сандикни очолмаса, тил уни очиши мумкин).

3. 
   A tongue can break a stone, if it does not split a stone, it splits one‟s head (тил тошни синдириши мумкин, агар тош бошни синдирмаса).
   
4. 
   Tongue is sharper than a sword (Тил қиличдан ўткир тиғдир).
   
5. 
   There is no life without a language (Тилсиз хаёт бўлмайди).
   
6. 
   A horse saves you from suffering, and a tongue saves you from making fun of you (От юкдан тил мазахдан қутқаради).
   
7. 
   The mill turns the water, the tongue makes the person (Сув тегирмонни, инсонни тил айлантиради).
   
8. 
   A sweet language makes a snake get out of its hole (Яхши гап билан илон инидан чиқибди).
   
9. 
   A sweet language deceives many men (Ширин тил кўп инсонни аврайди).
   
10. 
    Sweet tongue and friendly face will twist the enemy’s arm (Ширин тил ва дўстона юз душманнинг қўлини боғлайди).
    
11. 
    The human flesh is inedible, his /her skin is unbearable, and what is there but than sweet tongue (Инсон гўштини еб бўлмас, этидан мато бўлмас, лекин унинг ширин тили ҳар нарсадан афзал бўлар).
    
12. 
    One cannot untie the thingwhich was tied with tongue (Тил билан боғланган нарсани ечиб бўлмайди).
    
13. 
    One cannot hold others‟ tongue (Ўзгаларни тилини тийиб бўлмас).
    
14. 
    One can perfor what he/she thinks (Инсон амали ниятига қараб бўлади).
    

Юқоридаги мақол ва маталлардан кўриниб турибдики дунёдаги энг қудратли нарса бу инсон сўзини кучи, энг ширин нарса ҳам бу тил, энг кескир тиғ ҳам тил эканлигини гувоҳи бўлиб турибмиз.