Биринчи боб. Концепт терминининг когнитив тилшуносликда ва лингвомаданятшуносликдаги ўрни ва аҳамяти

Инглиз “tongue” концептининг мақолларда қўлланишининг статистик ҳолати

т/р	Гурух номи		саноғи		фоиз
1	“Tongue” концептини соматик аъзо сифатида		19		10,6
2	“Tongue” концепти – тил (фикр, мулохаза) сифатида		16		8,9
3	“Tongue” концепти – хис туёғу ифодаси сифатида		41		22,9
4	“Tongue” концепти – санъат ва маданият белгиси		21		11,7
5	“Tongue” концепти - бу куч қудрат манбаи		6		3,3
6	“Tongue” концепти – бу кескир зувон (хиссиётга таъсир кўрсатадиган бирор нимага нисбатан қўлланилади)		9		5
7	“Tongue” концепти – Бу яхши ёмон таъсири		53		29,6
8	“Tongue” концепти – душманлик, рақиб сифатида		14		0,7
жами		179		100%

Юқорида айтиб ўтилган тематик семантик гуруҳларда тил инсоннинг алоқа-аралашуви, оламни билиш воситаси сифатида тан олинган. Тил нафақат маълум миллат вакиллари ўртасида алоқа воситаси, балки уларнинг орзу-истаклари, мақсад-муродлари, яшаш тарзи, интелектуал салоҳиятининг ўзида акс этувчи индикатор ва ривожлантирувчи омилдир.

Ушбу тадқиқот учун тўпланган паремиологик бирликлар нафақат тилнинг ижобий таъсири, балки тилнинг инсон қалбига салбий таъсирини ҳам кўрсатади. Лексемалар билан боғлиқ баъзи мақолларда тил яхши сўзларни муросага келтириш, сўзларни бузмаслик, уларнинг қадр-қимматини тушуниш ва одамларни рози қилиш учун ишлатиш тавсия этилади.

3.2. Инглиз тилида «tongue» концептига оид афаризмларнинг
лингвокультурологик хусусиятлари
Афоризмлар, мақоллар билан бир қаторда, халқ ҳикматининг бадиий умумлашмаси бўлиб, халқ тафаккурининг турли томонларини ифодалайди. Афоризмлар мустақил жанр сифатида учрайди, лекин улар одатда афористик бўлмаган контекстга “киритилган” ҳам бўлиши мумкин [Сурков 1962: 366].
Афоризмларнинг асосий хусусиятлари, яъни фалсафий, дефинитивлиги, семантик тоифаларнинг умумлаштирилган характери, сўзнинг композицион қурилишида табиий равишда акс этади. Бундай микротекст, бошқа гномик бирликларга қараганда, буюк шахслар томонидан "хаётий тажриба маҳсули" деб ҳам аталади. Бунда муаллиф баёнотни субъектив дунёқарашдан воз кечиб, ўқувчининг шунчаки самимий фикрлашга тайёр формулани олиб келади:
Euch is the residue of design: Bi Rickey
Library is thought in cold storage: Lord Samueh
Бадиий ва стилистик воситалар билан биргаликда афоризмларнинг композицион хусусиятлари, тилнинг гномик маънодаги сўзларини улар учун мажбурий хусусият — ноанъанавийлик билан таъминлайди.
Илмий изланиш жараёни биз инглиз тилидаги “tongue” концептига оид афоризмлар қуйидаги стилистик воситалар жуда кўп ишлатилиши гувохи бўлдик.