Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi

5 . M a s a la n i tu r li u s u lla r d a y e c h ish
B erilg an m asalan in g to ‘g ‘ri ech ilg an lig in i b ilish uchun unga 
tesk ari m asala tuzib y ech ish uchun, yoki m asalani m u rak k ab 1- 
a sh tirish yoki b o sh q ach a y ech ish u su llarin i qoMlash uchun m asala 
m azm u n id a turli o ‘zg arish lar q ilish ham m um kin?
Shu 
m aq sad d a 
avvalgi 
d arsdagi 
m a ’lu m o tlam i 
qism an 
k o ‘pay tirish bilan uni 2 u sulda y ech ish m u m k in boMadi. M asalan: 
H o v lid a 13 d o n a atirgul ochilgpn edi. N azira 5 d o n a g u ln i uzib 
b u v isig a so v g ‘a qildi. U yan a 5 d o n a gulni u zib a m m asig a so v g ‘a 
qildi. H o v lid a n ech ta gul qoldi?
B u m asalan in g sharti v a savolini ajratad ig an boMsak, 13; 5; 5 
so n lar m asalan in g
sharti,
ho v lid a q o lg an g u llar n o m a ’lum
savoli. 
Jav o b in i topish uchun boMgan urinish y ech im boMadi va h iso b lash
natijasi ja v o b boMadi. A n a shu ja v o b n i ikki usulda topish m um kin. 
Y a ’ni m asalani ikki u sulda y ech ish m um kin:
I usul.
1. N azira b u v isig a gul u zgandan k ey in nech a d o n a gul qoldi?
1 3 - 5 = 8
2. A m m asig a ham gul u zgandan k ey in n ech a d o n a gul qoldi? 
8 - 5 = 3. Javob: Y ana 3 d o n a gul qoldi.
II usul.
1. N azira ham m asi boMib nech a d o n a gul uzdi? 5 + 5 = 10
2. H ovlida nech a d o n a gul qo ld i?
Javob:
H ovlida 3 d o n a gul qoldi.
295

---

3. 
B otirga adasi 20 ta tovuq o lib berdi. Y ozda ulardan bittasi 7 
ta, ikkinchisi 5 ta j o ‘j a ochdi. B o tim in g tovuq va j o ‘ja la ri birg alik d a 
ham m asi n echta b o ‘ldi?
I usul.
1. B o tim in g tovuqlari ham m asi b o ‘lib n ech ta j o ‘j a och d i? 7 + 5 
= 12. Javob: 12 ta j o ‘j a ochdi.
2. B o tim in g tovuq va j o ‘ja lari ham m asi n ech ta b o ‘ldi?
2 0 + 12 = 32. Javob: 3 2 t a b o ‘ldi.
II usul.
1. 20 + 7 = 27; 27 + 5 = 32. Javob: 32 ta b o ‘ldi.
B itta m asala 2 u sulda echilganda ja v o b la r b ir xil ch iq ish in i eslab 
qoling. A vvalgi m asaladagi ja v o b 3 d o n a gul qoldi. K eyingi 
m asaladagi jav o b : tovuq va j o ‘ja la r ham m asi 32 ta b o ‘ldi.
E ndi yuqo rrid ag i m asalan in g shartini (20; 7; 5) o ‘zg artirilm ag an
ho ld a bosh q a savol q o ‘yish ham m um kin. T o v u q lar va j o ‘ja la rn i 
taqqoslang. Q aysinisi k o ‘p va qan ch a k o ‘p? 12 < 20; 20 - 12 = 8
Javob:
T o v u q lar 8 ta к о /p.
Y u q o rid ag ig a o ‘xshagan m azm unda S a rd o m in g dadasi q u y o n lar 
olib berg an ig a d o ir m asala tuzib eching.