Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi

I-IV v a V -V I s in fla r d a m a te m a t ik a o ‘q itish  
b o r a s id a iz c h illik
I-IV va V- VI s in f matematikasi orasidagi aloqadorlik 
B o s h la n g N c h s in fla rd a m a te m a tik b ilim la m in g s h u n d a y p u x ta
p o y d e v o rin i 
q o ‘y is h k e ra k k i, b u p o y d e v o r u s tig a b u n d a n k e y in g i 
m a te m a tik t a ’lim n i u z lu k s iz d a v o m e ttir is h m u m k in b o ‘lsin . B u n in g
u c h u n I -IV sin fla rd a g i m a te m a tik a o ‘q u v m a te ria l la ri b ila n
V -V I 
s i n f o ‘q u v m a te ria lla ri o r a s id a u z ilis h b o i m a s l i g i k e ra k .
I-IV v a V -V I m a te m a tik a d a s tu rid a g i o ‘z a ro
iz c h illik a n a sh u
q a t’iy lik k a a m a l q ilg a n h o ld a a m a lg a o sh irila d i. M a sa la n , IV - sin fd a
o ‘rg a n ilg a n k a s rla r b ir xil m a x ra jli k a s rla m i q o ‘sh ish v a a y iris h n in g
d a v o m i V -s in fd a o ‘rg a n ila d i. V s in f m a te m a tik a s in in g I b o b i « N a tu ra l 
so n » d eb atala d i. L e k in o ‘q u v c h i-la r n a tu ra l so n b ila n b o sh la n g N c h
sin fd a ta n ish g a n la r. B u y e rd a n a tu ra l so n tu s h u n c h a s i k e n g a y tirila d i, 
c h u q u rla sh tirila d i, y a n g i tu s h u n c h a la r b ila n b o y itila d i. B u y y e rd a n a tu ­
ra l s o n la m in g b o N in ish b e lg ila ri, E K U B v a E K U K tu s h u n c h a la ri 
k iritila d i. S h u n in g d e k , m a n fiy so n la r, o d d iy v a o ‘nli k a s rla r, te n g la m a
v a te n g siz lik n i b o s h q a c h a u s u lla r b ila n y e c h ish , y e c h im , ild iz k a b i tu ­
s h u n c h a la r k iritilad i. M a te m a tik lo g ik a g a a s o s la n g a n h o ld a « to ‘g ‘ri v a
n o to ‘g ‘ri fik rla r» , « o ‘z g a ru v c h a n m u lo h azalan > , « y e c h im la r to ‘p la m i» , 
a lg e b ra ik a m a lla r k a b i tu s h u n c h a la r b ila n b o y itila d i. S h u n in g u c h u n b u
s in fla r o ‘q itu v c h ila ri o ‘z a ro
fik r a lm a s h is h d a v a b ir-b irin in g o ‘q u v
m a te ria li, o ‘q itis h m e to d i b ila n ta n ish b o N ish i k e ra k . V -V I s in fg a k e l- 
g a n d a I -IV sin fd a o N g a n ilg a n о ‘q u v m a te ria lin i k e n g a y tiris h d a v o m
e tirish i, c h u q u rla sh tirish m a sa la si q o ‘y ila d i. S h u n in g d e k V -V I sin fg a
k e lg a n d a fa q a tg in a 4 am al o ‘q itilm a sd a n u n d a n ta s h q a ri t o ‘p la m , 
te n g la m a v a te n g siz lik la r v a k a s r so n la r, g e o m e trik y a s a s h la r, al- 
m a s h tiris h la r k a b i m a te ria lla r q o ‘s h ib o ‘q itilad i:
1. 
Boshlang'ich matematika o'qitish metodlarining turlari 
D id a k tik a g a d o ir q o N la n m a la rd a b ilim la m i b a y o n q ilis h v a
m u s ta h k a m la s h n in g fo rm a la ri s if a tid a q u y id a g i o ‘q itis h
m e to d la ri 
q a ra la d i: k u z a tis h (b a y o n , s u h b a t, h ik o y a , m a s h q ) o ‘q u v c h ila r b ila n
d a r s lik v a b o s h q a k ito b la r b ila n is h la s h , k u z a tis h , la b o ra to r iy a ish i, 
m u s ta q il ish lar.
B o s h la n g N c h s in fla rd a m a te m a tik a o ‘q itis h ja r a y o n id a o ‘q itis h
m a te ria lin in g m a z m u n i v a o ‘q u v s in fin in g k a tta - k ic h ik lig ig a q a ra b
b u m e to d la rd a n tu rli o ‘r in la rd a f o y d a la n is h m u m k in .
48

---

2. Matematika о 'qilishda kuzatish
0 ‘q u v c h ila r b ila n m a te m a tik f a k tla m i k u z a tis h m u h im a h a m i­
y a tg a e g a . N a tu r a l s o n la m in g x o s s a la r i, a rif m e tik a m a lla m in g x o s ­
sa la ri, g e o m e tr ik f ig u r a la m in g x o s s a la rin i v a h o k a z o la m i k u z a tis h
o ‘q u v c h ila r n in g fik rla s h q o b iliy a tin i o ‘stira d i. A rifm e tik a m a lla r va 
s o n la m in g k o ‘p g in a x o s s a la rin i q u y i s in fla rd a
k u z a tis h b ila n
tu - 
s h u n tirilis h i 
m a q s a d g a m u v o fiq d ir. M a s a la n , 
1 -s in f o ‘q u v c h ila ri 
q o ‘s h is h in in g o ‘r in a lm a s h tiris h x o s s a s in i k u z a tis h o rq a li te z b ilib
o la d i.
5 + 3 = □ ,
3 + 5 = □ , 6+1 = □ , 1+6 = □ , 2 + 7 = □ ,
7 + 2 = □ .
S h u n d a y m is o lla rn i 1 - s in f o ‘q u v c h ila ri e c h g a n d a n k e y in b ir q a- 
to r n in g y e c h im la r in i te n g la s h tiris h n i 
0
‘q itu v c h i ta v s iy a e ta d i.
5 + 3 = 8 v a 3 + 5 = 8 . N a tija d a q u y id a g i x u lo s a n i k e ltirib c h iq a ra d i.
X u lo s a (m is o lla r n im a b ila n o ‘x sh a sh ).
B ir x ild a q o ‘s h is h a m a li b a ja rila d i.
5 v a 3 b ir x il q o ‘sh ilu v c h ila r.
8 v a 8 b ir x ild a g i n a tija la r.
fa rq i ( n im a b ila n fa rq la n a d i)
q o ‘s h ilv c h ila m in g q o ‘sh is h ta rtib i fa rq q ila d i.
S h u n g a o ‘x s h a sh b o s h q a m is o lla m i h a m y e c h ib o ‘q u v - c h ila r
q u y id a g i u m u m iy x u lo s a g a k e la d ila r: q o ‘s h ilu v c h ila rn in g q o ‘sh is h
ta rtib in i o ‘z g a r tir g a n b ila n y ig N n d i o ‘z g a rm a y d i.
Q a ra lg a n h o ld a k u za tish m e to d ini qoM lash, sh u n in g d e k , o ‘q itu v c h i 
to m o n id a n b ilim la m i b a y o n q ilish d a h am , h iso b la sh g a d o ir m a sa la la r 
y e c h ish g a d o ir b o sq ic h la rd a h a m k atta a h a m iy a tg a egadir.
3.