Boshskeletsizlar (acrania) kenja tipi

Hid bilish organi to`garak og’zlilardan tashqari, barcha umurtqalilarda juft 
bo`ladi. Bu organ 2 ta hid bilish xaltachasidan iborat. Jabra bilan nafas oluvchi 
19-rasm. Odam ko`zining sagittal 
kesimi: 1-muguz parda; 2-kamalak 
parda; 3-oldingi kamera; 4-ko`zni 
g`arakatlantiruvchi muskulining bir 
g`ismi; 5-shishasimon tana; 6-ko`rish 
nervi; 7-sklera; 8-tomirli parda; 9-to`r 
parda; 10-kiprik muskullari;
11-kiprikli tana. 

---

umurtqalilarda hid bilish xaltachasining ichki tomoni berk bo`lib, faqat burun 
teshigi orqali tashqi muhitga ochiladi. 
O`pka bilan nafas oluvchi umurtqalilarda hid bilish bo`shlig’i tashqi burun 
teshigi orqali tashqi muhit bilangina tutashmay, ichki burun teshiklari, ya`ni 
xoanalari orqali ichak nayi oldingi qismi (og’iz) bo`shlig’i bilan ham tutashadi. 
Bunda ichki burun teshiklari hidlash funktsiyasini bajarish bilan birga nafas 
yo`llari bo`lib ham xizmat qiladi. 
Ayirish organlari. Umurtqalilarning ayirish organlariga bir juft buyrak va 
uning chiqarish kanallari – siydik yo`llari kiradi. Buyrakda ko`pgina ayiruv 
naychalari bor, bu naychalarning chiqarish teshiklari umurtqasizlar bilan 
boshskeletsizlarning ayiruv naychalari singari to`g’ri tashqariga ochilmasdan, 
balki, 
 
20
-
rasm. Ko`zning izchil rivojlanish 
bosqichlari: (A-G): 1-oraliq miya; 2-ko`z 
qadag’i; 
3-ko`z qadag’ining dastasi; 4-ko`z gavhari; 5-
to`r parda; 6-pigmentli parda; 7-tomirli parda;
8-sklera; 9-shox parda. 
buning aksi, umumiy kanalga – siydik 
yo`liga ochiladi. Juft siydik yo`llari, 
odatda siydik pufagiga (qovug’iga) 
yoki kloakaga, yoki siydik-tanosil 
sinusiga yoki siydik-jinsiy teshigiga 
ochiladi. Ayiruv yo`llarida, odatda, 
maxsus siydik rezervuari, qovuq yoki