Convert to pdf

M e x a n i к s I e r i I i z a is i ya. Mexanik sterilizatsiya maxsulotni 
filtrlash yoki tsentrifugadan o'tkazish orqali erishiladi. Masalan, meva va rezavor 
meva sharbatlarini hayolsizlantiruvchi filtrdan o ’ tkazilsa, sharbat tarkibida 
achitqilar bo’ lmaydi va ulami bemalol saqlash mumkin, ularda issiqlik 
sterilizatsiyasi o’ tkazilmaydi.
N u r l i s I e r 
1
1 i z a Is i ya. Bu usul birmuncha yangi hisoblanadi va u 
mikroorganizmlami hamda hashoratlami o ’ ldirishga qaratilgan. Ushbu maqsadda 
ultrabinafsha, infiakizil, rentgen va y-nurlaridan foydalaniladi. T ez buziluvchi 
mahsulotlami yoki ulami saqlash muhitini ultrabinafsha nurlari yordamida ishlov 
berilsa bunday maxsulotlami sovutgichlar o ’ matilmagan jo y d a ham ma’ lum davr 
saqlash mumkin.
Ayrim maxsulotlami infraqizil nurlar yordamida dezinfektsiyalash va 
dezinsektsiyal ash uslublari ham ishlab chiqilgan.
Juda yaxshi sterilizatsiya samarasini p- 
va y- nurlarining ma’lun 
dozalarida olish mumkin.
Qishloq x o’jalik mahsulotlariga bo’ lgan talab yiidan-yilga keskin ortib 
bormoqda. Bu esa mahsulotni saqlash va qayta ishlash usullarining rivojlanishto 
bunda fan va texnika yutuqlaridan atroflicha foydalanishni, mahsulot saqlashniab 
yangi usullarini yaratishni taqozo etadi.
46

---

MATNLARNI 0 ‘ZLASHTIRISHDAGIMUH/M TAYANCHSO ZLAR VA 
1 BORA LA R:
- bioz; anabioz; tsenoanabioz; abioz; eubioz;
- gem ibioz; termoanabioz; kseroanabioz;
- osmoanabioz; atsidoanabioz; narkoanabioz;
- atsidotsenoanabioz; alkogoltsenoanabioz;
- termosterilizatsiya; mexanik sterilizatsiya.
MA VZUNl YORITISH SA VOLLARI:
1. Qishloq x o ’jajik mahsulotini saqlashga ta'sir etuvchi abiotik va biotik 
omillarga baho bering.
2. 
Mahsulotlami 
saqlashning to’ rt xi! qonuniyali (bioz, anabioz, 
tsenoanabioz, abioz) to’ g ’ risida ma’ Iumot bering
3. Qishloq x o ’jalik mahsulotlariga saqlash ob ’ ekti sifatida xarakteristika 
bering.
4. Mahsulotlami saqlashdagi YA.YA.Nikitinskiy 
klassifikalsiyasining 
tamoyili nimaga asoslangan?
4 - ma’ ruza
Mavzu: KONSERVALASH KORXONALAR1DA QO’ LL ANIL AD 1G AN 
TARALAR
Mavzuni yoritish rejasi:
1. Konservalash uchun ishlatiladigan taralaming xillari.
1.1 .Metall taralar va ulaming xom-ashyosi.
1.2. SHisha, polimer va boshqa materiallardan tayyorlangan taralar.
2. Konserva mahsulotlarini taralargajoylash uchun o’ tkaziladigan hisoboL
KONSERVA ID1SHLARINIKLASSIFIKATS1YASI 
Konserva sanoatida mahsulotlami joylash uchun va germetik uzoq 
muddatga saqlashda turli materiallardan tayyorlangan xar-xil idishlar qo’ llaniladi. 
Ular tunuka va shisha idishlari, butil va butiikalar, alyuminiy idishlar , alyuminiy 
qopqoqli shisha idishlar; korobkalar , yog’ och idishlar b o’ lib bir -biridan 
ko’ rinishi bilan va materiallar turi bilan farq qiladi. Idishlaming nomlanishi davlat
47

---

standartida «Konserva uchun metal bankalar» degan termin bilan yuritiladi. 
solishtirib qaraganda bir-biridan farq qiluvchi tomonlari, ya’ ni kamchiliklari y, 
ustunliklari tomonlari bor. Germetik yopiladigan idishlarga solingan mahsuiotla, 
sterilizatsiya yoki pasterizatsiya qilinadi.
Germetik yopilmaydigan idishlarga asosan y o g ’ ochdan qilingan bochka va 
qutilar, fanerdan qilingan quti va barabaniar, karton korobkalari, q o g ’ oz haltalari, 
plastmassadan qilingan quti va lotoklar kiradi. Y O g ’ ochdan qilingan bochkala, 
povidlo, djem, tuzlangan tomat pastalarini joylab saqlashda q o’ llaniladi.
Quritilgan meva va sabzavotlar fanerdan qilingan quti va barabanlarda, 
ayrim hollarda esa qog’ oz qoplarga solinadi.
Tayyor konserva mahsulotlarini transportirovka qilishda ulami karton 
qutilar ga joylanadi. Parafmli karton korobkalari muzlatilgan meva, sabzavot va 
tayyor taomli konservalari uchun q o’ llaniladi.
Plastmassadan qilingan qutilar butil va butilka idishlarini transportirovka 
qilishga m o’ ljallangan.
TUNUKA ! DISH LA R
Sterilizatsiya qilishga 
m o’ ljallangan mahsulotlar uchun tunuka idishlari 
keng qo’ llaniladi. Tunuka idishlari engil bo’ lib shisha idishlarga nisbatan uch 
marta engildir. Lekin tunuka idishlari tashqi muhit ta’ sirida zanglashi mumkin. 
Ularm ichki va tashqi muhit ta’ sirida zanglashini va oksidlanishini oldini olish 
uchun ularga lak, emal va boshqa himoya moddalari surtiladi.
Konserva idishlarini tayyorlash uchun qalinligi 0,2-0,25 mm b o ’ lgan tunuka 
qo llaniladi. Tunukani qalinligi jixatidan ulami sonlari ham o ’ zgarib boradi, 
masalan 0,28 mm qalinlikdagi tunukani 28 soni bilan belgilanadi.
Konservalashda ishlatiladigan tunukani ustki va ichki qismi qalay bilan 
surtiladi. Buning uchun tarkibida (aralashmalarda) qalayni miqdori 0,14% va 
qo rg oshin miqdori 0,04% dan ko’ p bo’ lmagan aralashmalar foydaianiladi.
Konserva idishlari tayyorlashda ishlab chiqariladigan idishlarga surtiladigan 
qalayning miqdori 3 sinfga bo’ linadi:
I sinf - 100 sm tunuka listga 0,39-0,45 g;
48

---

II s in f- 0,28-0,38 g;
III sin f - 0,23-0,27 g sarflangan b o’ ladi.