Convert to pdf

T e r m o s l e r i l i z a Is i ya (termoabioz). Bu usulda mahsulotlarga 
yuqori harorat yordamida ishlov beriladi. Mahsulotlami 100°S da va undan yuqori 
haroratda qizdirilganda har qanday tirik mavjudod halok bo’ ladi.
Xar-xil mahsulotlarga ulaming fizik holatiga, kimyoviy tarkibiga va. 
mikroblar bilan ifloslanganligiga qarab turli xil haroratdagi ta’ sir ko’rsatiladi. Eng. 
ko’ p termosterilizatsiyaning tarqalgan xili - germetik (tunuka yoki shisha) tarada. 
konservalashdir. Oldindan mahsus y o’ l bilan tayyorlangan xom-ashyo bankalarga. 
solinib, germetik holda berkitilib so’ ngra ularga issiqlik ishlovi beriladi. SHu usul 
bilan sabzavot, meva, g o ’ sht, baliq, sut va turli aralashma konservalar tayyorlanadi- 
Konservalar avtoklavlarda sterilizatsiyalanadi, avtoklavda yuqori bosim beruvchi 
to’ yingan bug’ b o’ lib u o ’ z navbatida haroratni 100° S dan yuqori ko’tarilishini 
ta’ minlaydi. 
Eng past harorat hisoblangan 100°S da meva konservalar» 
sterilizatsiyalanadi, 112-120°S da -g o’ sht va baliq konservalari sterilizatsiyalanadi — 
Sterilizatsiyalash muddati esa mahsulotning tabiatiga, uning konsistentsiyasiga^ 
kattaligiga, bankaning qanday metalldan yasalganligiga va boshqalarga bog'li^ -

---

Konserva mahsulotlarida shartli banka tushunchasi qabul qilingan b o ’ lib lla shartli 
banka (sh.b.) deganda 353 ml mahsulot ketadigan tunuka banka qabul qilingan.
Ayrim mahsulotlami ishlab chiqarishda (sharbatlar, pyure, marinadlar, 
shakarli mahsulotlar) shartli banka 400 grammga teng b o’ ladi.
Sterilizatsiyaning o ’ zga usullari ham mavjud. MasaJan, yuqori chastotali 
toklardan( 
VCH) 
va 
ultroyuqori 
chastotali 
( 
U V C H ) 
foydalaniladi. 
Termosterilizatsiyani past haroratda ham o ’ tkazish mumkin. Agar m ahsulotning 
tabiiy xususiyatlarini qisqa muddatga saqlab qolish muhim b o ’ lsa, u holda 1 0 - 3 5
min davomida 65 - 85° S ga qizdiriladi. Oqibatda mahsulot yuzasidagi 
mikroorganizmlaming vegetativ xujayralari halok b o ’ ladi, mahsulot esa deyarli 
o ’ zgarishsiz qoladi. Bunday ishlov berishni 
p a s t e r i z a Is i va deyiladj 
Pasterilizatsiyalash sut sanoatida, pivo tayyorlashda, ayrim tur konsen* 
mahsulotlarini tayyorlashda q o ’ Ilaniladi.
К i m y o  v i у s I e r i I i z a is i y a ( ximabioz). Mahsulotlarga k im y ov iy
vositalar yordamida ishlov beriladi, ko’ pincha mikroorganizmlami o ’ ldiruvchi 
moddalar (antiseptiklar) va hashoratlarni y o ’ q qiluvchi moddalar (insektitsidlar) 
ishlatiladi. Ammo bunday moddalardan 
foydalanish chegaralangan. CHunki 
k o ’ pchilik kimyoviy vositalar inson uchun zaharlidir.
Mevalami, meva va rezavor meva pyurelarini, sharbatlarni, a lk ogolsiz 
ichimliklami va ayrim konditer mahsulotlarini saqlashda benzoy-natriy tuzidan 
foydalaniladi. Meva-sabzavot sanoatida k o’ p miqdorda oltingugurt kislotasidan 
foydalaniladi. Barra olma va uzumga oltingugurt angidridi bilan ishlov beriladi. 
Meva va sabzavotlarga oltingugurt birikmalari bilan ishlov berishni s и I f i t a Is i 
M  deyiladi.
Meva 
va 
rezavor 
mevalami 
konservalashda 
sorbin 
kislotasidan 
foydalaniladi. Sorbin kislotasi zamburug’ va achitqilami k o ’ payishiga t o ’ sqinlik 
qiladi. Agar karam , boring va boshqa sabzavotlami tuzlashda sorballardan 
foydalanilsa tayyor mahsulotni saqlash muddati ch o ’ ziladi.
Kimyoviy vositalaming suyuq, aerozol yoki b u g’ holatdagilaridagn m eva
va sabzavot omborxonalarini 
dezinfektsiyalashda, 
don 
om borxonalarini
45

---

dezinsektsiyalashda foydalaniladi. Kimyoviy vositalardan kemiruvchilami qirishda 
ham foydalaniladi.
Kimyoviy abioz vositasiga d j u L L u h  ham b ra d ,. Dudlash go'sht va 
bahq mahsulotlar ini konservalashda foydalaniladi. 
Turli 
xil 
y o g ’ ochlarni 
mtatilganda ajraladigan tutun juda yaxshi antiseptik hisoblanadi. Uning tarkibida 
fenollar va metil efirlari, aldegidlar ( chumoli, furfurol), ketonlar (atseton va 
boshqalar), spirtlar ( metil va boshqalar), kislotalar ( sirka, propion, y o g ’ , valeryan, 
chumoli), mo’ mlar va boshqa juda ko’ p birikmalar bor. Dudiash natijasida deyarli 
hamma bakteriyalar (
2 - 3
soat dudlagach), hattoki ayrim sporalar (
8 - 1 0
soat
dudlagach) halok bo’ ladi.