Convert to pdf

Karam sabzavot kasalliklari. Karam sabzavotlar q o ’ ng’ ir va oq irish 
(shilimshiq zambumg’ lar vujudga keltiradi), tomirli bakterioz (karam barglaridagi 
qora dog’ lar), nuqtali nekroz( barglaridagi q o ’ng’ ir va qora nuqtalar) kasalliklariga 
y o ’ liqadi.
Karamni joylashtirish va saqlash. Karamni uyib va konteynerlarga solib 
tashiladi. Ertagi karamni hajmi 40 kg gacha b o’ lgan, gulkaramni esa hajmi 2 0 kg 
gacha b o ’ lgan katakOyainiklarga joylab tashiladi. Magazinlarda karamni harorati 0- 
2°S va havosining nisbiy namligi 90-95% b o ’ lgan yordamchi binolarda u z o g ’ i 
bilan ikki kun saqlanadi.
Tomat sabzavotlar haqida tushuncha 
Pomidor, baqlajon, qo’ zoqli qalampir (achchiq va chuchuk) pom idorsim on 
sabzavotlarga kiradi. Ularni ta’ mi yaxshi va yuqori to ’yimli b o ’ ladi.
POMIDOR. O’ rta hisobda pomidor tarkibida: qandlar (4 % ), organik 
kislotalar (0,4-0,6%), azotli moddalar (1% gacha), mineral tuzlar (0 ,7 % ), pektin 
(0,15%) bo’ ladi. Pomidor tarkibida mineral moddalardan kaliy, natriy, magniy, 
fosfor, temir tuzlari bor. Pomidorda S, V ,, V 2 RR, К vitaminlari, karotin b o ’ ladi. 
Qandlar organik kislotalar bilan birga q o’ shilib, pom idor ta’ mini yoqim li qiladi. 
Qizil pomidoming rangi likopindan, sarig’ ining rangi esa karotin va ksantofilldan 
iborat b o’ ladi.
Pomidorlar rangi qandayligiga ko’ ra beshta pishganlik darajasiga b o ’ linadi: 
ko’ k, sutsimon, qo’ ng’ ir, pushti, qizil. Pomidor saqlanayotganda ham etilaveradi. 
Stimuiyator sifatida etilen yoki divinil ishlatib, pom idom ing etilishini tezlatsa ham 
bo’ laveradi.
Etishtirilayotgan pomidorlaming shakli (yapasqi, dumaloq, uzunchoq, 
olxo’ risimon, yuzasi (silliq, kerrali), kattaligi bir-biridan farq qiladi. Urug’ donlari 
qanchaligiga qarab pomidorlar urug’ doni kam va urug’ doni k o ’ p b o ’ ladi. 
Umg’ doni ko’ plari yomon saqlanadi.
33

---

Baqlajon p o ’ stining rangi och-binafshadan to’ q-ko’ kkacha, mevasining 
shakli dumaloq, noksimon b o’ ladi.
Baqlajon tarkibida: qandlar - 4,6% , azotli moddalar - 1%, mineral moddalar 
- 0 ,5% , pektin - 0,7% . S, V ,, V 2, RR vitaminlar, karotin, achchiqroq ta'm 
beradigan glikoaikoloid b o ’ ladi. U qiyma solish, qovurish, ikra va konserva qilish 
uchun ishlatiladi.
Eng mashxur ro’ z g ’orbop-botanik navlar: Donskiy, Delikates, Skorospelbiy, 
Dlinnbiy fioletovbiy, Krimskiy.
Standart baqlajon yangi, toza, sog’ lom, shakli va rangi xuddi shu botanik 
navga xos, qing’ iri y o ’ q, po’ sti yupqa, mexanik shikastlanmagan b o’ lishi kerak. Eti 
sersuv, qayishqoq, bo’ shliq joylari y o ’ q, urug’ i oq, terisi yupqa bo’ lishi kerak.
Baqlajonning uzunligi eng katta ko’ ndalang diametri b o’ylab cho’ zinchoq 
shaklida kamida 10 sm, dumalog’ ida esa kamida 5 sm b o’ lishi kerak.
Q O ’ ZOQLI QALAMP1R. Bu issiqsevar ekin mamlakatimizning janubida 
etishtiriladi. Tarkibida kapsaitsinlar qanchaligiga (achchiqlik darajasiga) qarab 
qalampir chuchuk va achchiq b o’ ladi.
CHuchuk qalampir tarkibida qand (4% ), fosfor tuzlari, ko’ plab S vitamini 
(qora smorodinada ham shuncha), R vitamin, karotin bor. Ko’ k rangli va pishib 
etilgan (sariq va qizil rangli) chuchuk qalampir salatga, qiymaga, sho’ rvaga 
solinadigan ziravor tariqasida ishlatiladi.
Achchiq qalampir tarkibida 4,5-8% qand, S vitamini (chuchugidan ikki 
barobar ortiq) bor. Qalampiming achchiq ta’ mi kapsaitsin alkoloidi borligidandir. 
YAngiligicha va quritib, ziravor sifatida hamda konserva qilishda ishlatiladi.
CHuchuk qalampir yangi, toza, s og ’ lom, bandli, xuddi shu botanik navga, 
shakli va rangi jihatidan m os keladigan, salgina achchig’ i bor, chuchukroq bo’ lishi 
kerak. Eng katta k o’ ndalang kesimidagi diametri uzunchoqrog’ idan 
6
sm dan, 
dum aloqrog’ idan 4 sm dan kam b o’ lmasligi kerak.
Achchiq qalampir yangi, toza, sog ’ lom,pishib etilgan, bandli, ta’ mi achchiq 
b o ’ lishi kerak.
34

---

Pomidorsimon sabzavotlar fitoftora (jigarrang qattiq d o g ') va qora chirish 
bilan kasallanadi.
Pomidorsimon sabzavotlami joylashtirish va saqlash. Pomidomi hajmi 11 kg 
li yainiklarga joylanadi Tarkibida: suv - 95%, qandlar - 2,5% , azotli moddalar - 
0,8%, mineral moddalar -0,5%, vitaminlar ( V|, V2, S), karotin b o ’ ladi. 
Bodringdagi pektinli moddalar modda almashinuviga va ovqatning yaxshiroq 
hazm bo’ lishiga yordam beradi. Bodringni pishib etilmagan holda yangi uzilgan, 
tuzlangan, marinadlangan tarzda iste’mol qilinadi.
QOVOQ. X o’raki qovoq tarkibida qand - 4,5% , oqsil -1% , mineral moddalar 
-0,6%, karotin, S vitamini, pektinli moddalar bor. Qovoqdan pyureli sh o’ rva, 
bo’ tqa, kotlet, shinni, pastila, qiyom, sharbat va xokazolar tayyorlash mumkin.
KABACHKI. SHakli uzunchoq, rangi sutsimon oq, eti mayin yumshoq 
bo’ ladi. Ovqat tarzida ikra qilinadigan, qiymalanadigan, dimlanadigan va 
qovuriladigan g ’o ’ ra kabachki ishlatiladi. Eng ko’ p tarqalgan navlari: Grecheskiy, 
Odesskiy, Gribovskie.
Standart kabachki yangi, sog’ lom, eti zich, b o’ shliq joylari y o ’ q, urug’ i 
pishib etilmagan bo’ lishi kerak. Eng katta ko’ ndalang diametri bo’ ylab kattaligj 10 
sm dan ortiq bo’ lmasligi kerak.
PATISSONLAR. T o ’ p o ’ sadigan qovoqning bunday turi chetlari kungara 
talinka shaklida, rangi esa sutsimon oq b o’ ladi. YOsh patissonlaming ta’ mi salgina 
karsillab turadigan yoqimli bo’ ladi, ular suvda pishirilgan, qovurilgan yoki 
marindalangan holda iste’ mol qilinadi.